De arbeidsmarkt in 2024: verandering of stilstand?

Wordt 2024 voor de arbeidsmarkt een jaar van verandering of van stilstand? Zeven experts keken voor ons in hun glazen bol.

Waar sta je voor? De mantra voor 2024

2024 zal in het teken staan van de geopolitieke naweeën van de Oekraïne- en Gazaconflicten. Al in de Nederlandse Q3 2023 BBP cijfers zagen we zowel aan de import- als exportkant een volumedaling. De nieuwe wereld van post-globalisering begint voelbaar te worden, wat impact heeft op sectoren als transport en industrie. Toch geloven wij dat de schaarste op de arbeidsmarkt aanhoudt. Dit zal twee belangrijke effecten hebben: 1. De contractvorm wordt steeds minder relevant (vast of flex), het gaat er om ‘de beschikking te krijgen over competenties’. 2. We gaan meer horen over conscious quitting: werknemers komen niet bij je werken of vertrekken als er geen of onvoldoende match is tussen waarden en normen van de werknemer en werkgever. Duurzaamheid wordt een steeds belangrijker onderdeel van die match, zeker voor de jongere generaties op de arbeidsmarkt.

Han Mesters, ABN AMRO

Het einde van arbeidsmarktconservatisme?

Komt er in 2024 eindelijk een einde aan meer dan twee decennia van arbeidsmarktconservatisme?

Er ligt een kans om een begin te maken met de wederopbouw van de Nederlandse arbeidsmarkt, die volledig dreigt vast te lopen in conservatisme. Ouderwetse ideeën over ongelijkheidsbestrijding kunnen worden vervangen door een moderne kijk op bescherming van (alleen) degenen die dat werkelijk nodig hebben. Archaïsche vertegenwoordigingsstructuren kunnen worden vervangen door moderne. Voor wie dat wil is er altijd een vast contract, maar modern werkenden kunnen hun werk vormgeven zoals ze dat willen zonder dat daarmee het sociaal vangnet wordt aangetast.

Een kans…. Nou nog scoren!

Alexander Kist, W&RK Advies BV

Een jaar van stilstand

2024 zal politiek gezien een jaar van stilstand worden. Als we in 2024 al een regering weten te vormen zal het er hoe dan ook een zijn zonder een visie op de arbeidsmarkt. Daar waar bestaanszekerheid een van de centrale thema’s was tijdens de verkiezingen, was de arbeidsmarkt verrassend afwezig binnen dit onderwerp, terwijl dat toch de kurk is waar bestaanszekerheid op drijft. Er is geen partij in Nederland met een coherente visie op de arbeidsmarkt en de grote winnaars van de verkiezingen nog het minste van allemaal.

De enige uitzondering op deze opendeurvoorspelling zou een expert-kabinet kunnen zijn, dat per voorstel in de kamer een meerderheid zou zoeken. Hoewel gezien het gebrek aan visie op de arbeidsmarkt bij alle partijen, elke meerderheid voor een coherent geheel ook ver weg lijkt.

Bas van de Haterd

Moedige keuzes politiek nodig

In 2024 blijft de krapte op de arbeidsmarkt een uitdaging. Mensen blijken niet bereid langer of meer uren te werken. Arbeidsmigratie en robotisering willen ‘we’ ook niet. De krapte wordt langzamerhand killing. Dit vraagt moedige keuzes van politici. Keuzes gebaseerd op twee vragen: welk werk willen wij in Nederland houden en zijn er voldoende mensen om de plannen die er zijn te realiseren? De tijd van zoete broodjes bakken is voorgoed voorbij.

Jurriën Koops, ABU

Tussen droom en daad…staan wetten in de weg en praktische bezwaren

2024 wordt het jaar waarin wederom zal blijken dat werkenden hun dromen en daden niet vormen naar de wetten en praktische bezwaren van politiek en polder. Net zoals mensen niet aan kinderen beginnen om de vergrijzing tegen te gaan, zullen ze ook niet in spijkers veranderen omdat politiek en polder de hamer fijn gereedschap vindt.

De arbeidsmarkt fundamenteel hervormen, begint met kleine stapjes. Kleine stapjes voorwaarts en niet, vanuit weemoed, stapjes terug. Maar zolang de zetels in de Sociaal Economische Raad benoemd blijven worden door een gevestigde orde die het alleen over een kleine aanpassing van de ‘hamer’ wil hebben, zal de mismatch op de arbeidsmarkt doorgroeien.

Steeds vaker neemt het werk en de werkende namelijk de vorm van een schroef aan. Niet rechtlijnig, bij een werkgever van wieg tot graf, maar als een spiraal.

Tot nu toe heeft geen verkiezingsuitslag, geen coalitieakkoord en geen minister aan de macht van VNO-NCW en FNV getornd. En daarmee blijft ook in 2024 ‘de Wil’ van hun ‘Sociaal Akkoord’ Wet. Ook als daar in de praktijk geen draagvlak voor is. Gelukkig blijven mensen gewoon dromen en doen, ongeacht de wetten en praktische bezwaren.

Roos Wouters, de Werkvereniging

2024: een overgangsjaar in de arbeidsmarkt?

In 2023 daalde het uitzendwerk met 2,6%, terwijl zzp-contracten met meer dan 30% stegen en detachering met 11% toenam volgens onze eigen metadata. Het gemiddeld aantal voorgestelde uitzendkandidaten per vacature halveerde bijna in 2023 (!). Talent blijft ook schaars in 2024 en met een voorspelling van de economische groei van 1,5% zal dit niet significant verbeteren.

Er blijft een verschil zitten tussen wat werkgevers bieden en zoeken in hun vacatures, en wat jongere generaties (zoals millennials en GenZ) zoeken en waarderen in hun werk. Veel organisaties passen allerhande AI-tools toe in een poging het “talentgat” te dichten, met wisselende resultaten, maar het arbeidsintensievere persoonlijke werven gericht op bedrijfscultuur, kernwaarden en impact/purpose blijft goed presteren.

De opkomst van AI in recruitment is onmiskenbaar: in 2024 zal blijken welke methoden en tools echt werken. Het wordt een jaar van verandering in vele opzichten, wat mij betreft dus een overgangsjaar.

Chris Neddermeijer, Nétive VMS

2024 “Net als in de trapeze”

De uitspraak die ik frequent hanteer om deze tijd te duiden, stamt uit de vorige eeuw en komt uit Marilyn Ferguson’s boek “The Aquarian Conspiracy, a Personal and Social Transformation in Our Time.” Ze schrijft daarin: “Het is niet zozeer dat we bang zijn voor wat de toekomst zal brengen of dat we zo hechten aan het verleden. Het is net als in de trapeze, het is het moment ertussen dat wij vrezen.”

Ik vind deze uitspraak zeer treffend voor deze tijd, waarin transities op technologisch, economisch, demografisch, democratisch, en gezondheidsgebied zich steeds duidelijker manifesteren. Het is een tijd van immense verandering, voor velen te groot en te veel tegelijk om volledig te bevatten. Kijken we naar de trapeze, dan is loslaten niet zonder risico’s. Om de sprong naar de toekomst te wagen, moet je niet alleen op je eigen kwaliteiten kunnen vertrouwen, maar ook op de ander, dat die je niet laat vallen.

In de recente verkiezingstijd is veel geschreven over een vertrouwenscrisis. Kijken we naar de trapeze, dan is het niet vreemd dat een gebrek aan vertrouwen leidt tot krampachtig vasthouden aan wat was. Terugzwaaien is dan de consequentie en de sprong alsnog maken wordt steeds moeilijker. Maatschappelijk manifesteert zich dit in behoudzucht, angst voor verandering en niet in beweging (willen) komen.

Dé uitdaging van 2024 is om er met elkaar voor te zorgen dat er perspectief komt voor iedereen en dat het vertrouwen groeit om los te kunnen, en te willen laten. Dat verlangt onder meer dat we in de wereld van werk nog meer kijken naar wat mensen kunnen en zouden kunnen bijdragen.

In dit opzicht is de groeiende aandacht voor skill based hiring een positieve ontwikkeling, maar er is meer nodig. Om met vertrouwen de stap naar de nabije toekomst te maken, is grootschalige investering in om- en bijscholing noodzakelijk. Diploma’s uit het verleden bieden steeds minder garantie voor werk in de toekomst. Omscholing en bijscholing moeten normaal worden, met voldoende ruimte en ondersteuning. In een tijd van voortschrijdende technologie en steeds slimmere AI, moet investeren in leren in alle lagen van de samenleving mogelijk worden en minder vrijblijvend zijn, zoals met het STAP-budget.

Senator Bernie Sanders pleit ervoor om niet de aandeelhouders, maar de werkende populatie te laten profiteren van de productiviteitsstijging als gevolg van AI. Hij stelt voor om de werkweek te verkorten. Hierdoor ontstaat onder meer ruimte voor de noodzakelijke mantelzorg in een vergrijzende samenleving.

Een interessante gedachte. Mocht AI inderdaad op korte termijn tot ongekende productiviteitsstijging leiden, zoals Goldman Sachs economen op den duur voorspellen, dan is het idee van Sanders zo gek nog niet. Er ontstaat dan meer ruimte om zich te kunnen blijven ontwikkelen.

Als leren de prioriteit krijgt die het verdient, kan eindelijk de stap gezet worden naar waar we in HR al decennia over praten: levenslang leren! Dat zal uiteindelijk tot een win-win-win kunnen leiden, niet alleen voor de werkenden, ook voor shareholders en de maatschappij. De vraag is of shareholders dit willen onderkennen en de mogelijke korte-termijnconsequenties van het voorstel van Sanders accepteren …

Bovenstaande zal, naar ik hoop, ook voor zzp’ers in 2024 de nodige stof tot nadenken bieden. Kan AI technologie benut worden om de eigen productiviteit zodanig te verhogen, dat dit aanpassing van de tarieven rechtvaardigt? Kan dit ervoor zorgen dat een 4-daagse werkweek voldoende omzet oplevert en de ruimte voor mantelzorg en persoonlijke en professionele ontwikkeling ontstaat?

Ik wens eenieder een allemachtig prachtig leerzaam 2024.

Alexander Crépin