"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Factcheck: Er zijn meer zelfstandigen dan vakbondsleden

Volgens Bovib-voorzitter Marc Nijhuis staat de macht van de vakbonden niet in verhouding tot het ledenaantal. Er zijn meer zelfstandigen dan werkende vakbondsleden, zo stelde hij. Maar klopt dat wel?

“Er zijn meer zelfstandigen dan werkende vakbondsleden.” Die uitspraak deed Bovib voorzitter Marc Nijhuis afgelopen vrijdag tijdens het Festival Modern Werkenden, georganiseerd door de Werkvereniging. Nijhuis vindt dat de macht van de vakbonden niet in verhouding staat tot het ledenaantal.

Nijhuis deed zijn uitspraak in het afrondend paneldebat van het festival. De frustratie dat een modernisering van de arbeidsmarkt niet opschiet en bovenal de mening dat het debat gedomineerd wordt door de oude machtsblokken van traditionele werkgevers- en werknemersorganisaties, liep als een rode draad door dat debat. Dat de verplichte AOV voor zelfstandigen een resultaat is van onderhandelingen tussen werkgeversorganisaties en vakbonden over het pensioen voor werknemers, is bijvoorbeeld nog steeds een open zenuw in de wereld van zzp’ers en andere ‘modern werkenden’.

Maar klopt de uitspraak van Nijhuis eigenlijk wel?

Aantal zelfstandigen

Het bepalen van het aantal ‘zelfstandigen’ is nog zich zo duidelijk nog niet. Het CBS hanteert namelijk allerlei definities. Maar de meest gebruikte term is “een persoon die voor eigen rekening of risico arbeid verricht” én waarbij het inkomen als zelfstandige het hoofdinkomen is. Het CBS telde er in 2021 1.460.000. Het gros van hen (1 miljoen in 2021) heeft geen personeel in dienst en is dus zzp’er.

Aantal vakbondsleden

Het CBS houdt het aantal vakbondsleden keurig bij.

Het aantal daalt gestaag. In 2021 telde het CBS 1.504.200 vakbondsleden. Dat is dus net iets meer dan het aantal zelfstandigen.

Maar Nijhuis had het nadrukkelijk over ‘werkende’ vakbondsleden. Vakbonden vergrijzen. Volgens het CBS is meer dan 20% van de vakbondsleden AOW’er. Wanneer we die van het totaal aantal afhalen, houden we 1.180.300 vakbondsleden over die nog niet de AOW-gerechtige leeftijd hebben bereikt. Die zullen niet allemaal werken, maar goed, er zal ook een beperkte groep zijn die boven de AOW-leeftijd zit, maar juist wel werkt.

We kunnen dus wel veilig aannemen dat de bewering van Nijhuis klopt. In ieder geval in 2021, want dat zijn de laatste cijfers over vakbonden die het CBS heeft.

Wie groeit het hardst?

Wanneer we naar de actualiteit kijken, dan is het nog relevant om te zien dat het FNV eind vorig jaar liet weten dat het aantal leden flink aan het groeien is. “In november hebben we 6.043 nieuwe leden ingeschreven. Vooral in de leeftijdsgroep onder de 35 jaar”, meldde FNV voorzitter Tuur Elzinga in december. De grootste vakbond van Nederland groeide naar eigen zeggen toen drie maanden op een rij.

Maar goed, ook het aantal zelfstandigen groeit. In diezelfde maand november 2022 wist de KVK een stijging van 18% startende ondernemers te melden. Flink meer dus dan het aantal nieuwe vakbondsleden.

De actuele CBS-cijfers over het eerste kwartaal van 2023 zijn dat er 1,57 miljoen zelfstandigen (hoofdinkomen) zijn en 1,21 zzp’ers. Een groei van 20% ten opzichte van 2021. Dergelijke groeicijfers zullen de vakbonden niet kunnen laten zien. Dus ook anno 2023 zal de uitspraak van Nijhuis nog steeds kloppen

Nog een korte slotopmerking. Er zijn natuurlijk ook vakbondsleden die ook zzp’ers zijn. Sterker nog: een van de twee zzp-zetels in de SER wordt ingevuld voor een zzp-vertegenwoordiger van FNV. Volgens het FNV zelf zijn zo’n 30 duizend FNV leden zzp’er.

Hugo-Jan Ruts is 'editor-in-chief' en uitgever van ZiPconomy. Bekijk alle berichten van Hugo-Jan Ruts

5 reacties op dit bericht

  1. Het is nog steeds appels en peren. Eigenlijk moet je totale aantallen werknemers en zzp’ers met elkaar vergelijken, georganiseerde/verenigde zzp’ers met georganiseerde werknemers. En niet totaal aantal zzp’er met vakbondsleden.

    • @Peter, ik snap je punt. het is met de organisatiegraad van zzp’ers niet best gesteld. Maar goed het is ook wel de vraag in hoeverre je invloed/macht/representatie in het Haagse moet laten afhangen van de organisatiegraad (al helpt dat natuurlijk zeker wel). Ik heb ooit wel eens (half serieus) voorgesteld om van de bezetting van de zzp-SER zetels een verkiezing te maken.

  2. Wat ook een rol speelt is het algemeen verbindend verklaren van een CAO. Honderd leden kunnen in de praktijk wel 10.000 mensen laten vallen onder de werking van een CAO. Dat lijkt positief , dat werkenden die geen lid zijn toch bescherming genieten. Maar dat kan zoals in de zaak Temper speelt ,ook wellicht andere gevolgen hebben. Wat als zzp-ers niet afgedragen loonheffingen met terugwerkende kracht moeten terug betalen omdat ze onder een CAO vielen. Denk dat niemand daar op zit te wachten.

    Wat ik ook niet kan plaatsen hoe er zogenaamd ook een FNV voor zelfstandigen is. De belangen van de mens die kiest voor vrijheid, zelf kunnen bepalen waar en wanneer en tegen welk tarief men werkzaam is, past totaal niet bij een vakbond. Helaas past dit daardoor ook slecht in het polder model. De Freelancer of zzp-er heeft na het faillissement van Datateam eigenlijk weinig echte steun meer gehad in haar strijd voor het mogen factureren in plaats van gedwongen te worden op een loonlijst te staan.

    Ook de lobby en strijdvaardigheid bij branche verenigingen mis ik. Daarnaast en dat moeten we niet vergeten ging Datateam failliet door een aantal freelancers die in een slechte tijd opeens wel een dienstverband claimden. Dat rechtvaardigt ook de vraag waarom branche verenigingen van brokers op de bres moeten springen?
    Denk dat ze al heel veel werk hebben, met deze wetgever en daarbij alles compliant te houden. Daarnaast doet omzet stijgingen bij payrollers en brokers de zaak ook geen goed. Omdat men begint te denken en handelen als multinational of grootbedrijf terwijl hun netto omzet, marge, bijzonder laag is. Hun toegevoegde waarde is laag, maximaal op MKB niveau. Als je de laatse pagina van het jaarverslag van de grootste Broker neemt zie je een nettowinst na belastingen van 126k. Met een meevaller van 500k van de belastingdienst. Op 2 miljard afwikkel omzet weet men ondanks een jubelend persbericht met 68 miljoen als bruto bruto resultaat slecht een nihil bedrag over te houden. Dat maakt je geen sterke lobby partner in dit polder model.

    De zzp-ers zelf worden geen collectief hooguit via een platform als deze dat ze een sterke community kunnen vormen. Een soort zipconomy opt out die ook de wetgever dan na heel veel lobby en tijd kan helpen met wat de zzp-er nodig heeft.

    De zzp-er wil net als een uitzender of detacheerder de inlener vrijwaren van aansprakelijkheden in het kader van loonheffingen en sociale lasten. Althans dat denk ik. Soms kennelijk niet zoals in het geval Datateam.

    Bij Uniforce is de zzp-er een eenmans uitzendbureau en kan men de opdrachtgever vrijwaren. Dat is een prima oplossing, echter geen level playing field, iedere zzp-er zou moeten kunnen concureren met een uitzend of detachering organisatie. De sleutel ligt bij de autoriteit consument en markten. Die gedogen dit speelveld en moeten de wetgever aanspreken op het debacle wet DBA.

    Dit wordt een bijzondere tijd die komt. Ik zou zeggen behoud al het goede maar omarm ook wat op ons afkomt. De overheid begrijpt nog niet hoe ze door het oude denken te faciliteren, een moderne economie volledig om zeep kan helpen. Vanzelsprekend merken de detacheerders al de voordelen. Ze bieden meer zekerheid aan de werkenden en ontzorgen de opdrachtgever. De uitzender heeft nu nog last van de zzp-er die ogenschijnlijk betaalbaarder is dan de uitzender. Na de uitspraak van Temper in het voordeel van FNV of bij handhaving wet DBA willen alle inleners weer massaal terug kunnen vallen op uitzenders. En zo heeft iedereen zijn eigen belang in dit polder model. Een model waarin men met name praat over mensen en hoe ze werken. De vakbonden praten nog wel met hun krimpende achterban, dat dan weer wel.
    Vrije mensen hebben geen vakbond want ze spreken zelf met een opdrachtgever af wat ze doen en tegen welke vergoeding.

    Maar laat je dan ook niet alsnog dwingen ij een contract met een payroller of broker als je deze afspraken hebt gemaakt.

    • Beste Maarten,
      Graag attendeer ik je op de Werkvereniging, een ‘vakbond’ voor Modern Werkenden: mensen zonder vast contract (vrije mensen dus). Deze komt op voor zelfstandigen maar vooral voor mensen die de vrijheid willen om zelf te bepalen hoe ze werken. Dat doen wij door te onderzoeken waar behoefte aan is en verkondigen dat in den haag, ook al zijn deze vrije mensen niet snel genijgt om ‘lid’ te worden, toch komt de Werkvereniging voor deze mensen op. Omdat ons sociale zekerheidsstelsel totaal niet op de groei van het aantal vrije werkers is ingericht. Daar wil de Werkvereniging verandering in aanbrengen.
      De polder heeft echter geen idee hoe hier mee om te gaan. Het stelsel is leidend, aan de behoefte van de werkenden hebben ze geen boodschap.
      Voorbeeld: van de ACM mag er nu voor bepaalde groepen zzp’ers collectief onderhandeld worden. Hierna werd de Werkvereniging door meerdere platformen gevraagd om collectief te onderhandelen namens hun platform werkers. Dat willen wij wel maar wat blijkt nu, dat mag niet van SZW omdat er in de wet staat dat alleen de traditionele werknemersverenigingen collectief mogen onderhandelen namens deze zzp’s?!
      Dezelfde partij die ze in een uitzendconstruct willen duwen omdat ze dan ‘meer zekerheden zouden opbouwen’. In werkelijkheid valt dat vies tegen. Vooral de vakbond gaat erop vooruit. Zij kunnen dan een vakbondstientje innen (zo’n 23 euro pp) over alle mensen die dan onder de uitzend cao vallen. De platform werker gaat er nauwelijks op vooruit en de vrijheid wordt ook nog eens ingeperkt.
      De polder, vooral de FNV, wil helemaal niet voor de zelfstandigen opkomen. Ze willen deze vooral duurder maken zodat ze niet met werknemers ‘concurreren’ en geld aan ze verdienen. Maar ondanks het feit dat er meer zzp’ers zijn dan vakbondsleden luistert het kabinet liever naar de traditionele vakbond.

      • Zeer interessant Roos en fijn dat je me hier op wijst. Ik neem contact op ben op de achtergrond bezig met de zaak Temper aangezien ik mij zorgen maak.