Werken met uurtarief als ondergrens? Dat werkt in de mediawereld niet

Het kabinet werkt aan de Wet Verduidelijking Beoordeling en Rechtsvermoeden (VBAR). Als deze wet wordt aangenomen, zal deze wet per 1 januari 2026 de Wet DBA vervangen. De VBAR biedt een nieuw toetsingskader dat het verschil tussen werknemers en zelfstandigen moet verduidelijken en heeft als doel schijnzelfstandigheid te verminderen.

De nog te maken nieuwe afspraken voor zelfstandigen leiden tot veel discussies. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken) houdt vast aan zijn eigen wet VBAR en staat open voor nieuwe ideeën. Hierbij dan mijn idee.

Tariefgrens

Zzp’ers en werknemers doen vaak hetzelfde soort werk en zijn actief op dezelfde arbeidsmarkt. Met het aanpakken van schijnzelfstandigheid wil de overheid oneerlijke arbeidsrelaties voorkomen. Een laag tarief speelt daarbij een belangrijke rol. Als zelfstandigen te weinig krijgen, ondermijnt dat het minimumloon dat voor werknemers verplicht is.

Een element in de aanpak van schijnzelfstandigen is een vastgesteld bedrag dat meegroeit met het minimumloon. Verdient een zzp’er minder per uur dan dit bedrag, dan is er het rechtsvermoeden van werknemerschap. Het is dan aan de werkgever om aan te tonen dat de freelancer toch echt een zzp’er is. Het is een manier waarmee een freelancer een positie als werknemer kan claimen. Voor de Belastingdienst is het overigens geen handhavingsinstrument. Wel is het een steuntje in de rug van zzp’ers die werken voor lage tarieven.

Hier op ZiPconomy staat uitgelegd hoe dat uurtarief tot stand is gekomen:

Het uurtarief voor rechtsvermoeden is gebaseerd op een vaste opslag van 50% op uurtarieven om niet-declarabele uren te compenseren. Dat vaste tarief is prima om te bepalen of een zzp’er niet minder verdient dan een minimumloon. Maar het gaat voorbij aan het verdienvermogen van een freelancers in een bepaalde sector. Met een vast percentage voor elke sector kun je niet bekijken of een freelancer ook daadwerkelijk genoeg kan verdienen om van te kunnen leven. Dat zou een extra doel moeten zijn.

Alleen schijnzelfstandigheid aanpakken of ook kijken naar bestaanszekerheid?

De overheid is grondwettelijk verplicht om de bestaanszekerheid van burgers te waarborgen. Hoewel deze grondrechten niet direct afdwingbaar zijn via de rechter, vormen ze wel een duidelijke norm en opdracht voor wetgevers en beleidsmakers.

Als we dat willen, is het van belang om te kijken naar realistische declarabele uren per sector.

Wist je dat bijvoorbeeld de gemiddelde fulltime beroepsfotograaf (zonder studio) ongeveer 15 uur per week kan factureren? Een freelance architect in de IT kan gemiddeld 35 uur per week declareren en een videomaker 24 uur. Een journalist werkt ongeveer 37 uur per week en kan 23 uur per week factureren. Meer realistisch declarabele uren kun je bekijken in bijvoorbeeld het Knab uurtarieven boekje of de NVJ arbeidsmarktmonitor.

Vraag en aanbod is niet altijd in balans

Er zijn sectoren waar vraag en aanbod naar diensten niet in evenwicht zijn. Dit zorgt nog wel eens voor inkomen onder een bestaansminimum. Een gevolg is dat het in bepaalde sectoren heel moeilijk is om rond te komen. Partijen leggen een take-it or leave-it tarief neer, en daar moet je het als freelancer mee doen. Die te lage tarieven worden de standaard waar veel partijen naar kijken. Wist je dat de Rijksoverheid werkt met tarieven voor fotografen die ongeveer de helft zijn van Fair Pay? Maar daarover meer hier: Waarom de Rijksoverheid fotografen niet Fair Pay betalen.

Fair Pay als doel voor freelancers?

Een freelancer normaal betalen zou de standaard moeten zijn. Maar wat normaal is verschilt nogal. In veel sectoren is ook helemaal niet duidelijk wat Fair Pay is. Wat heeft een zzp’er in een bepaalde markt voor uurtarief nodig als die wil uitkomen op een omzet waar je echt van kan leven? Diverse Ketentafels, onderdeel van Platform ACCT, werken aan het bepalen van Fair Pay tarieven. Maar daar kan wel eens iets niet helemaal goed gaan. Zeker als je niet kijkt naar de specifieke declarabele uren binnen een sector.

Als je met een tarief op jaarbasis een gewenst inkomen wil verdienen dan moet je wel weten hoeveel uren je gemiddeld in een sector kan factureren. Kijk je daar niet goed naar dan kan een tarief van 27 euro zomaar “Fair Pay” worden genoemd. Dit is aan de Ketentafel AV/Film nu het geval is. Meer daarover in dit artikel: De Ketentafel AV/Film noemt 27 euro Fair Pay.

Conclusie: Tijd voor sector-specifiek maatwerk

Aantonen dat iemand mogelijk schijnzelfstandig is op basis van een minimaal tarief is een prima plan. Dat zorgt dat freelancers na alle aftrek niet minder dan een minimumloon krijgen.

Maar hoe mooi zou het zijn als we ook een minimaal “Fair Pay” tarief kunnen bepalen voor diverse markten? Als de markt zich daaraan gaat houden (of op een of andere manier wordt verplicht) dan krijgt een freelancer ook meer ruimte om te sparen voor een pensioen en een AOV.

De realiteit van freelancewerk verschilt veel per sector. Als we écht een gelijk speelveld willen creëren tussen loondienst en freelancers, moeten we sectorale verschillen meenemen in beleid. Dan krijgen we afspraken die niet alleen schijnzelfstandigheid tegengaan, maar ook bijdragen aan duurzame, eerlijke en leefbare freelancepraktijken.

Wilmar Dik, freelance fotograaf en ondernemer sinds 2008.