Kabinet zet in op vijfsporenplan tegen arbeidsmarktkrapte

Het kabinet heeft daarom een brede arbeidsmarktagenda gemaakt, langs vijf beleidslijnen. Deze aanpak richt zich, zo schrijven maar liefst vijf ministers en staatssecretarissen (SZW, EZ, Zorg, Onderwijs) op het stimuleren van arbeidsparticipatie en productiviteit als op het verlagen van de arbeidsvraag waar nodig. De plannen waren al aangekondigd in het regeerakkoord. Een samenvatting.  

Een hardnekkige uitdaging

Nederland kampt al twaalf kwartalen op rij met een krappe arbeidsmarkt: er zijn meer vacatures dan werklozen, constateert het kabinet. Voor werkzoekenden en baanwisselaars biedt dit kansen, maar voor werkgevers betekent het beperkingen in productie en dienstverlening. De tekorten zijn merkbaar in sectoren zoals zorg, onderwijs, techniek en kinderopvang. Volgens het kabinet is het onvermijdelijk dat de druk de komende jaren aanhoudt, vooral door demografische ontwikkelingen zoals de vergrijzing. 

Het kabinet ziet daarom de noodzaak om “ingrijpende maatregelen” te nemen om de krapte te verlichten en de Nederlandse economie toekomstbestendig te maken. Een eerste stap die de overheid zelf doet, is het “terugbrengen van het aantal ambtenaren en externe inhuur bij de Rijksoverheid”. Eerder kondigde het kabinet al aan dat het aantal ambtenaren op de kerndepartementen met meer dan 20 procent moet afnemen en de inhuur met 80 procent. 

Vijf sporen 

In de brief zijn vijf sporen voor een structurele oplossing voor de arbeidsmarktkrapte te lezen. 

1. Verhogen van de kwaliteit van werk
Het kabinet wil werk aantrekkelijker maken door meer zekerheid en betere arbeidsomstandigheden te bieden. Een belangrijk uitgangspunt is dat werken moet lonen. Om dit te realiseren, wordt de eerste belastingschijf verlaagd en de kinderopvangtoeslagen vereenvoudigd. Voor werkenden in deeltijd die meer uren willen werken, komen er concrete maatregelen zoals het stimuleren van flexibel roosteren en combinatiebanen.

Tegelijkertijd wordt gewerkt aan nieuwe wetgeving om werkzekerheid te vergroten. Zo moeten flexwerkers en uitzendkrachten meer rooster- en inkomenszekerheid krijgen via het wetsvoorstel ‘Meer zekerheid flexwerkers’. Ook komt er een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen om hun positie op de arbeidsmarkt te versterken.

Voor werkgevers ligt er eveneens een taak: aantrekkelijk werk bieden is noodzakelijk om talent aan te trekken en te behouden. Het kabinet stimuleert daarbij initiatieven zoals het programma ‘Meer uren werkt!’, gericht op het faciliteren van deeltijdwerkers die meer willen werken.

2. Versterken van de economie
Om de arbeidsvraag te verlagen, richt het kabinet zich op het verminderen van regeldruk en het doorlichten van overheidsbeleid. Dit betekent dat het aantal ambtenaren en externe inhuur bij de Rijksoverheid wordt teruggebracht. Daarnaast wordt nieuw beleid getoetst op de impact op de arbeidsvraag, zodat de overheid de vraag naar arbeid niet verder vergroot.

Ook zet het kabinet in op het selectievere arbeidsmigratie. Hoewel het geen structurele oplossing biedt voor de krapte, kan arbeidsmigratie tekorten in cruciale sectoren tijdelijk verlichten, zo staat te lezen. In 2025 worden de eerste beleidsopties voor gerichte arbeidsmigratie gepresenteerd, waarbij ook de samenstelling en omstandigheden van arbeidsmigranten worden geëvalueerd.

3. Verhogen van de productiviteit
Een kernpunt in de agenda is het verhogen van de arbeidsproductiviteit. Door innovatie en de toepassing van arbeidsbesparende technologieën wil het kabinet zorgen dat met minder arbeid meer goederen en diensten kunnen worden geproduceerd. De productiviteitsagenda, die binnenkort wordt gepresenteerd, zal zich richten op sectorale samenwerking en kennisontwikkeling. Cruciaal hierbij is het ontwikkelen van digitale vaardigheden onder werkenden en het stimuleren van onderzoek en innovatie.

4. Verhogen van duurzame arbeidsparticipatie
Het kabinet blijft inzetten op het vergroten van de arbeidsparticipatie, vooral onder groepen die nu moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. Denk aan ouderen, mensen met een beperking, statushouders en langdurig werklozen. Via programma’s zoals Simpel Switchen wil het kabinet drempels wegnemen en veilig experimenteren met werk bevorderen.

Een sterke focus ligt op het combineren van arbeid en zorg. Het nieuwe kinderopvangstelsel, dat eenvoudiger en goedkoper wordt, moet ouders stimuleren meer uren te werken. Daarnaast wordt het verlofstelsel vereenvoudigd om werkenden meer ruimte te bieden voor mantelzorg en andere zorgtaken.

Gezondheid en duurzame inzetbaarheid staan eveneens centraal. Initiatieven zoals de Arbovisie 2040 en het programma ‘Brede Maatschappelijke Samenwerking burn-outklachten’ moeten ervoor zorgen dat werkenden langer en gezond aan het werk kunnen blijven. Ook wordt gewerkt aan een nieuwe duurzame inzetbaarheidsagenda in samenwerking met sociale partners.

5. Verbeteren van de arbeidsmarktmatching
Een betere aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is essentieel. Het kabinet wil de bestaande infrastructuur voor werk en scholing verbeteren. Zo worden er regionale werkcentra ingericht waarin publieke en private organisaties samenwerken om werkzoekenden beter te begeleiden naar banen in kraptesectoren.

Sectorale ontwikkelpaden spelen hierin een cruciale rol. Deze paden maken inzichtelijk welke functies er zijn binnen een sector en welke opleidingen daarvoor nodig zijn. Werkenden kunnen hiermee makkelijker doorstromen of overstappen naar een andere sector, zoals zorg, techniek of onderwijs. Het kabinet zet daarnaast in op een leven lang ontwikkelen (LLO) om de vaardigheden van werkenden actueel te houden.

Ook in het onderwijs worden stappen gezet. Een mbo-pact dat in 2025 wordt gesloten, moet ervoor zorgen dat studenten beter worden opgeleid voor beroepen in sectoren met grote tekorten, zoals zorg, techniek en energietransitie. Het kabinet wil daarmee het onderwijsaanbod meer laten aansluiten op de veranderende arbeidsmarkt.

Sectorale samenwerking en keuzes

Het kabinet erkent dat oplossingen voor arbeidsmarktkrapte deels sectorspecifiek zijn. Zo speelt deeltijdwerken een grotere rol in de zorg, terwijl seizoensarbeid een uitdaging vormt in de landbouw. Tegelijkertijd stimuleert het kabinet sectoren om samen te werken en innovatieve oplossingen te ontwikkelen.

Vooral in sectoren met grote maatschappelijke uitdagingen, zoals onderwijs, zorg en techniek, is het behouden van werknemers en innovatie een prioriteit, vindt het kabinet. In het eerste kwartaal van 2025 organiseert het kabinet een arbeidsmarkttop om samen met sociale partners en sectoren verdere afspraken te maken.

Een realistisch perspectief

Het kabinet laat ook weten dat de krapte niet volledig kan worden opgelost, gezien de grenzen aan het arbeidsaanbod. Innovatie, betere arbeidsomstandigheden en gerichte keuzes zullen daarom hand in hand moeten gaan. Door in te zetten op duurzame participatie, productiviteit en samenwerking met sectoren hoopt het kabinet de druk op de arbeidsmarkt te verlichten en de economie toekomstbestendig te maken.

De bewindslieden laten weten dat het plan samen met sociale partners, sectoren en onderwijsinstellingen verder wordt uitgewerkt. Het kabinet ziet de krapte namelijk als “een gezamenlijke uitdaging waarin zowel overheid, werkgevers als werkenden een cruciale rol spelen.”

Lees meer: 

• Koops (ABU): nieuw kabinet moet begin maken met ‘contractneutraal’ sociaal stelsel

• ‘Van deeltijd naar fulltime? Dat lost krapte op arbeidsmarkt niet op’