Tweede Kamer wil versnelde handhaving op schijnzelfstandigheid in zorg, kinderopvang en onderwijs

Het kabinet moet zorgen dat de Belastingdienst begint met handhaven op schijnzelfstandigheid in drie specifieke sectoren: zorg, onderwijs en kinderopvang. Daarvoor dienden Barbara Kathmann (PvdA) en Lisa Westerveld (Groenlinks) een motie in en die is met ruime meerderheid aangenomen. Van de grotere partijen stemden alleen VVD en D66 tegen.

De Tweede Kamer maakt zich namelijk zorgen over het aantal mensen dat ten onrechte werkt als zzp’er in deze branches. Daar heerst personeelskrapte terwijl het aantal ingehuurde zzp’ers groeit. Dat zorgt voor problemen zoals extra kosten en onvrede bij vast personeel dat ‘blijft zitten met vervelende taken’ moet oppakken.

Stapsgewijs meer handhaving

Op dit moment geldt een handhavingsmoratorium op schijnzelfstandigheid. Dat betekent dat Belastinginspecteurs niet zomaar boetes mogen geven, maar moeten bewijzen dat ondernemers die schijnzelfstandigen inhuren ‘kwaadwillend’ zijn. Eerder benadrukte staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën) dat dit moeilijk is, zolang de regels niet duidelijk zijn. Met nieuwe criteria per 2025 moet het makkelijk worden.

Ondertussen doet de Belastingdienst stapsgewijs meer tegen schijnzelfstandigheid.

Onlangs publiceerde de fiscus het Handhavingsplan arbeidsrelaties 2023, waarin staat hoe de inspecteurs werken aan ‘versterking en verbetering van de handhaving’. Uiterlijk 1 januari 2025 wil het kabinet het handhavingsmoratorium volledig opheffen.

Van afspraken met branches naar aanpak

Sinds vorig jaar houdt de Belastingdienst ‘risicogericht toezicht’ bij opdrachtgevers in diverse branches en sectoren. Daarnaast maken de inspecteurs afspraken met brancheorganisaties in specifieke sectoren waar schijnzelfstandigheid vaker voorkomt. Dat zijn bijvoorbeeld de zorg en de bouw.

De Tweede Kamer wil nu dat de Belastinginspecteurs meer doen dan afspraken maken. In de aangenomen motie vragen Groenlinks en PvdA ‘in ieder geval handhavingsactiviteiten op te starten in de sectoren zorg, onderwijs en kinderopvang’. Ook willen ze bij ‘de eerstvolgende rapportage’ weten wat er gebeurd is om deze motie uit te voeren.

Landsbelang versus keuzevrijheid

Kathmann ziet bijvoorbeeld dat steeds meer leraren als zzp’er werken, zei ze tijdens het begrotingsdebat van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Daar wil ze iets tegen doen. “Het onderwijs kan zo niet meer werken”, zei ze. “Op deze manier gaan hele scholen omvallen. Dus ik denk niet meer alleen aan het belang van de werknemer, maar gewoon aan het landsbelang en de publieke zaak.”

VVD en D66 zien dat anders, zij pleiten juist voor keuzevrijheid om te werken als zzp’er. Zij dienden onlangs een motie in om criteria die erop wijzen dat iemand een echte ondernemer is, een ‘stevige rol’ te geven in de nieuwe regels om te beoordelen of iemand als zzp’er mag werken. Minister Van Gennip reageerde opvallend positief op dit verzoek. Ook de Kamer is enthousiast: de motie is met brede steun aangenomen. Alleen PvdA, Groenlinks, PvdD, SP en – opvallend genoeg – JA21 stemden tegen.

Maatregelen per sector

Ondertussen werken de ministers van Sociale Zaken, Langdurige Zorg en Onderwijs samen aan speciale maatregelen rondom flexibele arbeid in de sectoren zorg en onderwijs. Het kabinet verkent drie scenario’s om de groei van zzp’ers in de publieke sector af te remmen.

Minister Conny Helder (Langdurige Zorg) zegt in een interview met vakblad Zorgvisie dat zij een maximumnorm van 10 tot 20% zzp’ers per zorgorganisatie overweegt. Brancheorganisaties Stichting ZZP Nederland en SoloPartners denken dat dit weinig oplevert en verwachten dat de maximumnorm er niet komt.