Is ‘doorgeschoten flex’ nog wel het grootste probleem van de arbeidsmarkt?

Afgelopen week heb ik weer 32 pagina’s overheidsplannen voor de arbeidsmarkt doorgenomen. Daarover hier mijn persoonlijke visie.

Het arbeidsmarktpakket van minister Van Gennip is veelbesproken. Het pakket is bedoeld om ‘doorgeschoten flex’ te beperken. Een opmerkelijke timing tegen de achtergrond van een arbeidsmarkt die nog nooit zo krap was, meer kansen biedt voor werkenden dan ooit tevoren en waarin het aandeel vaste contracten steeds verder toeneemt.

Het hele nieuwe pakket aan maatregelen is gefocust op werkenden: vast, flex, zzp – ‘het groepje’ van 5 mln fulltimers en 4 mln parttimers dat Nederland (17,5 mln inwoners!) draaiende houdt.

De oplossing van de overheid is nog meer regels om arbeid bij te sturen.

Beleid voor niet-werkenden

Waarom wordt dit pakket niet in samenhang bezien met beleid voor niet-werkenden: parttimers, zieken, werklozen, gepensioneerden, mensen met alle vormen van verlof, studenten. Hoe kunnen we werken – voor hen én hun werk/opdrachtgevers – aantrekkelijker en toegankelijker maken, in plaats van duurder en complexer? Is ‘zekerheid’ het sleutelwoord of zoeken zij (ook) naar financiële voordelen, vrijheid, persoonlijke ontwikkeling, aangepast werk, (om)scholing?

Minister Van Gennip deed een dappere poging om parttimers te stimuleren met de campagne om vrouwen te verleiden meer te gaan werken. Echter, zonder handvatten te bieden voor deze – in werkelijkheid – vaak ingewikkelde afweging waarin ratio én gevoel een rol spelen. Natuurlijk gaat ‘het gesprek aan de keukentafel’ niet het verschil maken. Wat een ouderwetse gedachte!

Of het vaderschapsverlof: een zege voor feministen, maar ook een nieuwe vorm van niet-werken. Is de arbeidsmarkt er echt mee geholpen als vader en moeder samen thuis zitten?

De angst voor niet-werken regeert op de arbeidsmarkt

De angst voor niet-werken regeert op de arbeidsmarkt. Angst dat een werknemer ziek wordt of niet functioneert (werkgevers), om ww-rechten te verspelen (werknemers), om met publiek geld arbeidsongeschikte zzp’ers te betalen (overheid). Maar andersom: wat is de drempel voor niet-werkenden om – weer of meer – aan de slag te gaan? Een relevante vraag, nu de krapte een urgent probleem is geworden.

Nieuwe regels staan los van krapte

Maar blijkbaar is de krapte iets dat we totaal los moeten zien van de regels voor de arbeidsmarkt:

• In de introductie van haar brief parkeert Van Gennip gauw andere aspecten van de arbeidsmarkt zoals ‘beleid op het gebied van de krapte’. Daar had ze in juni en februari immers al een brief over gestuurd.
• Nog frappanter is de opmerking in haar slotconclusie: een mogelijke bijwerking van dit arbeidsmarktpakket is dat het leidt tot ‘afname van het aantal werkenden, doordat […] de arbeidskosten mogelijk worden verhoogd’ (om over de benodigde arbeid voor de uitvoering en handhaving van dit beleid te zwijgen), maar blijkbaar zullen ‘positieve gevolgen van het maatregelenpakket […] meer opwegen tegen mogelijke bijwerkingen’ volgens Van Gennip.
• Vervolgens merkt ze in de bijlage op dat ‘flexibele arbeid kansen biedt aan werkzoekenden en kan aansluiten bij de voorkeuren die werkenden hebben’.

Flex als oplossing voor krapte

Kortom, moet het beleid niet gaan over méér werkenden – en hogere arbeidsproductiviteit – in plaats van over het verschuiven van de ene naar de andere contractvorm. Moeten we niet alle werkenden omarmen, in welke vorm dan ook: vast, flex én zzp? We kunnen ze allemaal hard gebruiken.

De arbeidsmarktmaatregelen komen op een verkeerd moment en leiden juist af van waar het nu om gaat: het oplossen van het tekort aan arbeidskrachten:

-> De noodzaak voor bijsturen van flex/vast is minder groot: het vaste contract zit al in de lift

-> Prioriteiten en onderlinge samenhang tussen de beleidsplannen zijn zoek

-> Flex kan juist een oplossing zijn voor de krapte op de arbeidsmarkt

Of, anders gezegd, is ‘doorgeschoten flex’ nog wel het grootste probleem van de arbeidsmarkt? Of misschien wel een deel van de oplossing voor een veel groter en acuter probleem in deze structureel (!) krappe arbeidsmarkt?