CBS ziet verdere daling aantal zzp’ers. En dat komt niet alleen door handhaving

Het aantal zzp’ers is voor het tweede opeenvolgende kwartaal gedaald. In het tweede kwartaal waren er 22 duizend minder zzp’ers dan in het kwartaal ervoor. In het eerste kwartaal daalde het aantal met 43 duizend. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. De dalingen volgen na jaren van stijging van het aantal zzp’ers. 

De totale werkzame beroepsbevolking is het afgelopen kwartaal wel gestegen. Momenteel is 12,3 procent van de werkzame beroepsbevolking zzp’er. Op de piek, een jaar terug, was dat 12,9 procent. Tien jaar terug was dat nog 11 procent. 

Op jaarbasis heeft Nederland nu 4,2 procent minder zzp’ers dan een jaar terug. Zowel het aantal zzp’ers dat producten verkoopt als zzp’ers die diensten verkopen (zzp eigen arbeid) is volgens het CBS aan het dalen. De daling onder zzp’ers eigen arbeid daalt wel het hardst, met 4,9 procent. 

Opvallend is dat het aantal mannelijke zzp’ers eigen arbeid het afgelopen jaar veel harder daalde (-6,7%) dan het aantal vrouwelijke zzp’ers die eigen arbeid verkopen (-1,4%). Die verschillen zijn ook in het afgelopen kwartaal te zien.

Het aantal zzp’ers met middelbaar opleidingsniveau (MBO 2-4, Havo, Vwo) daalt het hardst (-9,2%). Het aantal zzp’ers met een basisniveau opleiding daalt met 5,5 procent terwijl het aantal zzp’ers met minimaal een HBO opleiding (de helft van alle zzp’ers eigen arbeid zit in deze groep) nauwelijks is gedaald. Het aantal mannelijke zzp’ers met een middelbare opleiding daalt het hardst, namelijk met 14,2 procent in een jaar tijd. 

Handhaving en economie 

De handhaving op schijnzelfstandigheid lijkt een logische verklaring voor de daling. Het CPB voorspelde eerder dat vanwege die handhaving het aantal zzp’ers in 2025 met 3,3 procent zou dalen en nog eens met 3 procent in 2026, om daarna weer licht te gaan stijgen (+0,3%). 

Maar er speelt meer. De economische groei koelt af en ook dat heeft invloed. In tijden met vooruitzicht op economische groei stijgt de vraag en durven meer werkenden de stap naar het ondernemerschap te maken.  

De huidige (geo)politieke en economische onzekerheid drukt de algehele vraag naar personeel, ook naar tijdelijke krachten. Het aantal uitzendkrachten en gedetacheerden daalde nog een stuk harder (-8,7%) dan het aantal zzp’ers zo laat Wim Davidse in deze analyse zien. Dat terwijl je zou kunnen verwachten dat de flexbranche profiteert van de handhaving op schijnzelfstandigheid. 

Ook de spanning op de arbeidsmarkt is flink afgenomen. Op elke 100 werklozen zijn er nu 101 vacatures. Drie jaar terug lag de verhouding op 142 vacatures per 100 werklozen. Krapte op de arbeidsmarkt is nog steeds de belangrijkste reden voor werkgevers om zzp’ers in te huren, en de krapte daalt.  

Gewerkte uren 

Het totaal aantal gewerkte uren door zelfstandigen (met en zonder personeel) nam het afgelopen kwartaal met 2,4 procent af. En op jaarbasis met 5,2 procent. De daling was onder vrouwelijke zelfstandigen (-5,9% tov een jaar terug) nog iets steviger dan onder mannen. 

Over tien jaar bekeken is het aantal gewerkte uren door alle werknemers (+18,2% sinds 2015) net iets harder gegroeid dan onder zelfstandigen (+ 15,8%). Per persoon werken zelfstandigen overigens nog steeds veel meer uren dan werknemers: gemiddeld 35,8 uur per week ten opzichte van 26,2 uur per week voor werknemers.   

Verschillen per beroep

De veranderingen verschillen per beroepsgroep. Zo blijft het aantal zzp’ers met een bedrijfseconomische of administratieve achtergrond stijgen. Zowel op jaarbasis (+4,3%) als in het afgelopen kwartaal (+1,1%). Ook in de culturele sector is het aantal zzp’ers gestegen. 

Het aantal zzp’ers in de IT ligt nu nog hoger dan een jaar terug, maar daalde de afgelopen twee kwartalen flink (-6,8%). De hoeveelheid zzp’ers met pedagogische beroepen is volgens CBS cijfers het afgelopen jaar gelijk gebleven.  

Het aantal zzp’ers in de bouw daalde in een jaar tijd met 8,4 procent. Ook in de zorg en welzijnsector daalde het aantal zzp’ers met dit percentage. Opvallend is dat in het laatste kwartaal het aantal zorg-zzp’ers juist weer wat toeneemt (+2,0%). Dat komt vooral door een toename van het aantal mannen dat als zzp’er in die sector actief is. 

KVK geeft ander beeld 

De Kamer van Koophandel ziet nog wel een stijging van het aantal zzp’ers. Na een daling in het najaar en in januari, stijgt het aantal ingeschreven zzp’ers sindsdien elke maand weer licht. Het aantal ‘stoppers’ ligt op recordniveau (29,6% meer dan een jaar terug) en het aantal starters daalt (-17,7%), maar netto is in juni het aantal bij de KVK geregistreerde zzp’ers licht gestegen (+0,1%). 

Er zijn twee redenen voor het verschil tussen de cijfers van het CBS en de KVK. De CBS-cijfers gaan alleen over de zzp’er voor wie het inkomen uit het zzp-schap het hoofdinkomen is. De iets meer dan een half miljoen personen die het zzp-schap als neveninkomen hebben zitten daar niet bij, terwijl ze wel ingeschreven staan bij de KVK. Daarnaast werkt het CBS met vragenlijsten en de KVK met het aantal ingeschreven bedrijven.