"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

ZiPtalk: zomerreces in Den Haag, wat betekent dat voor het zzp-beleid?

In de seizoensafsluiter van ZiPtalk bespreekt Narada Bouwland met Hugo-Jan Ruts, oprichter van ZiPconomy, en hoofdredacteur Jan-Willem Weijers de actuele stand van zaken rondom de wetgeving voor zzp’ers. ‘Er wordt niet meer vergaderd over deze onderwerpen tot na de verkiezingen.’

In deze laatste ZiPtalk van het seizoen blikken we terug op de politieke ontwikkelingen na de val van het kabinet en het begin van het zomerreces in Den Haag. Hugo-Jan legt uit dat op arbeidsmarktonderwerpen is afgesproken om door te gaan, maar door het zomerreces en de naderende verkiezingen ligt de besluitvorming alsnog voorlopig stil. “Er wordt niet meer vergaderd over dit soort onderwerpen tot na de verkiezingen.” Hij benadrukt dat gevoelige onderwerpen zoals de zzp-wet deel uitmaken van het coalitie-onderhandelingsproces. 

Volgens Hugo-Jan is de arbeidsmarkt voor het grote publiek geen groot thema voor de verkiezingen. “Behalve voor de 1,5 miljoen zzp’ers, voor wie het wel degelijk iets betekent.” De politieke standpunten zullen in kaart worden gebracht via de website zzpkiest.nu en een arbeidsmarktdebat. 

Nieuwe versie VBAR

De derde versie van de Wet VBAR is inmiddels door de ministerraad. Waar de vorige versies van de VBAR nog complex waren en onder meer keken naar ‘werknemer en voorwaarden’ en ‘extern ondernemerschap’, is het nieuwe voorstel gebaseerd op vijf criteria die wijzen op werknemerschap en vijf criteria voor zelfstandigheid. “Die criteria wegen we straks tegen elkaar af, maar hoe dat precies gaat, weten we pas na de zomer”, zegt Hugo-Jan. “Het is een poging om het simpel te houden, maar het is jammer dat ze het niet hebben uitgewerkt. Want wat betekent het criterium ‘korte duur’ precies? Maar de grootste inhoudelijke kritiek is dat het niet vernieuwend is: het is vooral een vertaling van bestaande jurisprudentie in regels.”

Daarnaast is er de alternatieve Zelfstandigenwet, een initiatief van voormalig VVD-Kamerlid Thierry Aartsen samen met D66, CDA en SGP. Die partijen zullen dat voorstel tijdens de verkiezingscampagne vast en zeker naar voren brengen. Hugo-Jan licht toe: “In die wet wordt meer uitgegaan van het respecteren van de keuze van mensen om regie te houden over hun eigen carrière. Dat betekent niet ‘vrijheid blijheid’, want er worden wel degelijk strenge voorwaarden gesteld. Zo moet je bijvoorbeeld verplicht een voorziening voor pensioen en arbeidsongeschiktheid regelen, iets wat in de VBAR niet staat.” 

Hugo-Jan had gedacht dat de ideeën van de Zelfstandigenwet zouden worden geïntegreerd in de VBAR, maar dat is niet gebeurd. “Een compromis tussen die twee ligt voor de hand. Dit lijkt me typisch een onderwerp voor een coalitiegesprek.”

De grootste inhoudelijke kritiek op de nieuwe VBAR is dat het niet vernieuwend is: het is vooral een vertaling van bestaande jurisprudentie in regels

Ruimte voor zelfstandigheid

De VBAR legt de nadruk op de vraag of iemand ingebed is in een organisatie en of iemand hetzelfde werk doet als mensen in loondienst. “De Zelfstandigenwet geeft juist meer ruimte aan het criterium zelfstandigheid. Misschien wel heel veel ruimte, want de vraag is wel of je daar de deur niet te veel mee openzet.” Die wet heeft inmiddels een internetconsultatie gehad en men wacht nu op advies van de Raad van State. Daarna kan het initiatief bij de Tweede Kamer ingediend worden. 

Ondanks alle perikelen blijven veel zzp’ers optimistisch. Jan-Willem verwijst naar een onderzoek van HRMorgen onder interim HR-professionals. “Deze groep geeft de huidige arbeidsmarkt een mager zesje en ervaart het als lastiger om nieuwe opdrachten te verwerven. De strengere handhaving op schijnzelfstandigheid speelt daar natuurlijk een rol.” Toch blijken de meeste ondervraagden positief over de toekomst. “Bijna veertig procent verwacht een verbetering van de markt in het komende jaar, dankzij de arbeidsmarktkrapte en de behoefte aan externe innovatiekracht. Negentig procent geeft aan gewoon als zelfstandig ondernemer door te willen gaan.”

Daartegenover staan de cijfers van het Centraal Planbureau (CPB) dat het aantal zzp’ers de komende twee jaar zal dalen door die handhaving. Jan-Willem: “Volgens het CPB kan een kwart miljoen zelfstandigen juridisch worden beschouwd als werknemer en de verwachting is dat de helft daarvan teruggaat in loondienst. Opdrachtgevers moeten herijken hoe zij hun opdrachten in de markt zetten. Er is zeker ruimte voor verbetering bij het maken van opdrachtomschrijvingen, die voldoen aan de wet en regelgeving.”

Zzp in de zorg

Op dit moment speelt er veel onrust rond het thema in de zorg, vooral vanwege onderbezetting in de vakantieperiode en de strikte regels rondom zzp’ers. Uit de beschikbare casuïstiek blijkt dat de Belastingdienst binnen de zorg weinig ruimte ziet voor zzp’ers. Hugo-Jan: “Volgens de Belastingdienst kunnen mensen die in een witte jas rondlopen en gaten in roosters vullen, niet als zelfstandigen worden gezien. Er is toezicht en ze doen hetzelfde werk als collega’s in loondienst. Dit standpunt lijkt logisch maar je kan er ook anders tegen aan kijken. Verpleegkundigen werken volgens protocollen en daarbinnen hebben ze hun professionele handelingsvrijheid. Autonomie dus. Is dat dan niet juist het bewijs dat ze niet onder gezag staan?”

Volgens de Belastingdienst kunnen mensen die in een witte jas rondlopen en gaten in roosters vullen, niet als zelfstandigen worden gezien

Een ander argument is de steeds groter wordende arbeidsmarktkrapte in de zorg. De uitstroom van personeel uit de sector is zorgwekkend terwijl de vraag flink groter wordt. “Misschien moet je er dan juist alles aan doen om zoveel mogelijk zorgpersoneel binnen de sector te houden. Ook zzp’ers. Kijk naar de Verenigde Staten, waar ‘traveling nurses’ met campers door het land reizen om te werken waar de vraag het grootst is. Wat ik hier vooral mis is duidelijkheid vanuit de overheid.”  

Opdrachtomschrijvingen

Vergelijkbare discussies spelen ook in sectoren als het onderwijs en de techniek. Ondanks de onduidelijkheid is het belangrijk dat zowel organisaties als zzp’ers zelf aan de slag gaan met heldere opdrachtomschrijvingen en ondernemersproposities. Hugo-Jan benadrukt dat HR-professionals hier een belangrijke rol in hebben. Bijvoorbeeld door gesprekken te voeren over tijdelijke opdrachten tijdens zwangerschapsvervanging of projecten en helder te maken dat het gaat om tijdelijke inzet en ondernemerschap. De Zelfstandigenwet kan dit soort situaties voor een deel regelen, door het ‘inbeddingscriterium’ los te laten en meer te kijken naar ondernemerschap. Zo zou het bijvoorbeeld niet mogelijk moeten zijn om langdurig als interim IC-verpleegkundige op één plek te werken, maar wel tijdelijk door het hele land in te springen waar nodig.

Wet TTA

Verder kwam ook de Wet Toelating Terbeschikkingstelling van Arbeidskrachten (TTA), een toelatingsstelsel voor uitzendbureaus en detacheerders, aan bod. Die ligt nu bij de Eerste Kamer, die kritischer is dan de Tweede Kamer. “Politiek wil iedereen dit wel, maar qua uitvoering is het behoorlijk complex,” zegt Hugo-Jan. “Er zijn veel uitvoeringskosten en het is de vraag of zo’n toelatingsstelsel wel haalbaar is voor de vele duizenden bureaus die eraan moeten voldoen.” 

De Eerste Kamer behandelt de wet waarschijnlijk vlak voor de verkiezingen, en als die wordt aangenomen, treedt de wet vanaf 1 januari 2027 in werking. Dat lijkt ver weg, maar Hugo-Jan waarschuwt: “Voor bureaus die hiermee te maken krijgen, is het belangrijk om zich tijdig voor te bereiden, anders verlies je straks je hele businessmodel.”

Wet Meer Zekerheid Flexwerkers

De wet staat los van de Wet Meer Zekerheid Flexwerkers, die bij de Tweede Kamer ligt. Deze wet bevat twee grote veranderingen: het afschaffen van het nulurencontract, dat vervangen wordt door een basiscontract, en het beperken van de uitzendduur van 78 naar 52 weken. “Dat heeft veel impact voor de uitzendsector, die hier al deels op vooruit loopt via de nieuwe cao.” De behandeling van deze wet in de Kamer zal ook niet kunnen plaatsvinden voor de verkiezingen, wat een gevolg heeft voor de invoeringsdatum (link). 

Vraag naar arbeidsmigratie aanpakken 

Ook arbeidsmigratie blijft een heikel punt. Volgens een rapport van de overheid is het vooral noodzakelijk om de vraag naar laagbetaalde arbeid te verminderen. “Dat kan enerzijds door een uitzendverbod, een verbod op doorlenen of het duurder maken van laagbetaalde arbeid”, legt Jan-Willem uit. “Maar ook kennismigranten vallen onder dit onderwerp. Alleen is dat een onderdeel waar niet iedereen zijn vingers aan durft te branden. Vanuit TTM-oogpunt kun je zeggen dat de vijver nog kleiner wordt als je kennismigratie beperkt. De ABU pleit er voor het toelatingsstelsel zijn werk te laten doen.”

Vraag versus aanbod

Interessant is dat volgens het IBO-rapport van de overheid er ook meer gekeken moet worden naar de vraagkant. Nu ligt de focus op het reguleren van het aanbod. Hugo-Jan snapt de kritiek dat de focus op laagbetaalde arbeid innovatie belemmert. “Als het goedkoper is om het door werknemers te laten doen dan een dure machine in te zetten, dan ga je niet investeren in innovatie.” 

Maar het vraagt politieke lef om van bepaalde sectoren afscheid te nemen, omdat die alleen kunnen bestaan door laagbetaalde arbeid die niet door Nederlanders wordt gedaan. “Dan moeten ze de glas- en tuinbouw verplaatsen naar ergens anders in Europa of zelfs buiten Europa, want dan blijven de arbeiders daar ook”, gooit Hugo-Jan de knuppel in het hoenderhok. 

Als het goedkoper is om iets door laagbetaalde werknemers te laten doen dan een dure machine in te zetten, ga je niet investeren in innovatie

De politieke lijnen zijn uitgezet, wetsvoorstellen liggen klaar en alternatieven zoals de Zelfstandigenwet blijven druk zetten op het beleid. De zomerpauze in Den Haag markeert normaal gesproken een moment van bezinning in de politiek. Maar dit jaar staat het helemaal in het teken van het voorbereiden van de Tweede Kamerverkiezingen eind oktober. Tot die tijd wordt er vast veel gesproken over de toekomst van de arbeidsmarkt, zzp en flexwerk, maar keuzes maken is voor na de verkiezingen. 

De volledige ZiPtalk luisteren? Bekijk de podcastopname op YouTube of beluister de podcast op Spotify.

De ZiPredactie plaatst hier interviews en eigen artikelen. Daarnaast persberichten, aankondigingen of (met toestemming) overgenomen artikelen. (contact: info[AT]zipconomy.nl) Bekijk alle berichten van ZiPredactie

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *