Controversieel of niet? Wat betekent politieke crisis voor toekomst van zzp-wetgeving en arbeidsmarkthervorming?

De PVV stapt uit de coalitie. Het kabinet gaat – zonder de PVV – in demissionaire vorm door. Dat in afwachting van (waarschijnlijk) nieuwe verkiezingen en een nieuwe kabinet. Dat op een moment waarop verschillende wetten voor de hervorming van de arbeidsmarkt klaarliggen voor behandeling (zie schema boven artikel).

Een kort overzicht van wat een (mogelijke) val van het kabinet en het vooruitzicht van nieuwe verkiezingen kunnen betekenen voor de zzp- en arbeidsmarkt. Immers, er zit nogal wat wetgeving in de pijplijn.

Controversieel verklaren

Wat gebeurt er als een kabinet aftreedt en demissionair wordt, in aanloop naar nieuwe verkiezingen (en/of de vorming van een nieuw kabinet – dat is ook nog een optie)? Dan is het gebruikelijk dat de Tweede Kamer zelf beslist of zij doorgaat met de behandeling van wetten. Per wet of beleidsterrein wordt bepaald of deze controversieel is of niet.

Besluit de Kamer dat een wet controversieel is, dan wordt de behandeling gestaakt in afwachting van een nieuw kabinet. De Kamer kan – bijvoorbeeld omdat een wet weinig politieke gevoeligheden kent of juist urgent is – ook besluiten de behandeling voort te zetten.

Zo’n lijst van controversiële onderwerpen kan gedurende de periode tussen de val van een kabinet en de komst van een nieuw kabinet nog worden aangepast.

Alhoewel minder gebruikelijk, kan ook de Eerste Kamer besluiten een wet controversieel te verklaren.

Wat betekent dit nu – mogelijk – per wet of beleidsonderwerp?

Handhaving schijnzelfstandigheid

Per 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium rond controle op de arbeidsrelatie van zzp’ers opgeheven. In de volksmond: hervatting van de handhaving van de Wet DBA. In een aantal sectoren zijn de gevolgen daarvan al goed zichtbaar.

Een kabinetsval zal hierop geen directe invloed hebben. Het betreft geen nieuwe wet; er valt dus niets controversieel te verklaren. De Belastingdienst gaat gewoon door op de ingezette koers.

Onlangs heeft de Kamer nog enkele moties aangenomen (met zeer brede steun). Deze moties waren weinig spannend en gingen vooral over betere voorlichting, niet over wezenlijke beleidsveranderingen.

Wet VBAR en Zelfstandigenwet

Het handhavingsmoratorium is opgeheven in aanloop naar nieuwe wetgeving, die de criteria rond het wel of niet mogen inhuren van zzp’ers moet verduidelijken. Daartoe dient de Wet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie & Rechtsvermoeden). Minister Van Hijum was van plan deze wet nog vóór het zomerreces naar de Kamer te sturen, zodat de behandeling kon starten.

De kans dat deze wet controversieel wordt verklaard, lijkt vrij groot. Een flink deel van de Kamer heeft namelijk een alternatief wetsvoorstel ingediend: de Zelfstandigenwet. Dit is een initiatiefwetsvoorstel van VVD, CDA, D66 en SGP.

De indieners stellen dat hun wet niet alleen de criteria verduidelijkt, maar ook vernieuwt. Deze Zelfstandigenwet is momenteel in internetconsultatie en zal daarna worden voorgelegd aan de Raad van State voor advies. De vier partijen kunnen dit proces zelfstandig voortzetten.

Of de Kamer de wet in het najaar ook daadwerkelijk wil behandelen, is nog maar de vraag. Het is geen kabinetsvoorstel en heeft daarom een andere status. Maar ook deze wet ligt politiek gevoelig. Controversieel verklaren kan nu nog niet, want de wet is nog niet ingediend bij de Kamer.

Mochten er verkiezingen komen, dan zal dit onderwerp (en het verschil tussen de wetsvoorstellen) vast een onderwerp van de campagne worden.

Let op: Nederland heeft aan de Europese Commissie beloofd om vóór 1 januari 2026 wetgeving in te voeren die schijnzelfstandigheid beperkt. Zo niet, dan loopt Nederland mogelijk 600 miljoen euro mis uit het coronaherstelfonds (HVP-gelden).

Wet BAZ: verplichte arbeidsongeschiktheid

Een andere wet met impact voor zzp’ers is de BAZ: de Basisvoorziening Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen. Een verplichte verzekering voor alle zelfstandigen (met of zonder personeel), voortkomend uit het Pensioenakkoord.

De politieke gevoeligheid zit vooral in de vraag of er een opt-outregeling komt, dus uitzonderingen voor wie al iets geregeld heeft. Dat is een grote wens (of eis?) van partijen zoals de VVD en BBB, maar de uitvoering daarvan is complex.

Ook deze wet is vrijwel gereed om naar de Kamer te gaan, en geldt als flink controversieel.

Let wel: ook hier speelt het argument van de HVP-gelden die Nederland mogelijk misloopt als er geen voortgang wordt geboekt.

Binnen dit dossier speelt ook nog een (bescheiden) aanpassing van de verplichting voor werkgevers om twee (en soms drie) jaar het loon van een zieke werknemer door te betalen.

Wet TTA

De Wet Toelating Terbeschikkingstelling van Arbeidskrachten (Wet TTA) is net behandeld door de Tweede Kamer en met grote meerderheid aangenomen (140 voor – 10 tegen; BBB en FvD stemden tegen).

Hier valt niets controversieel te verklaren door de Tweede Kamer. De wet ligt nu bij de Eerste Kamer. Vooral de BBB uit stevige kritiek op de wet (“disproportioneel en ineffectief”).

Ook de Eerste Kamer kan een wet controversieel verklaren, al gebeurt minder vaak. De BBB is een grote speler in de Eerste Kamer (de grootste fractie), maar dat de wet zo’n ruime meerderheid in de Tweede Kamer heeft, zal zeker meespelen.

• Lees meer: Kritiek BBB Eerste Kamer op Wet TTA 

Wet Meer Zekerheid Flexwerkers

Ook de Wet Meer Zekerheid Flexwerkers ligt al bij de Tweede Kamer (zie hier). De wet regelt onder andere het afschaffen van nulurencontracten en beperkt uitzendarbeid.

Een recente nieuwe cao voor uitzendkrachten – van kracht per 1 januari 2026 – loopt hier al op vooruit.

Het is een van de wetsvoorstellen die voortvloeien uit de adviezen van de Commissie-Borstlap uit 2022. Binnen die reeks is dit voorstel relatief weinig politiek gevoelig.

Overige wetgeving

Daarnaast zijn er nog enkele wetten die direct of indirect voortkomen uit de adviezen van de Commissie-Borstlap en het SER-MLT-akkoord, dat door zowel het vorige als het huidige kabinet is omarmd.

• De wet Crisisregeling Personeelsbehoud

• Een aanpassing van de wet op het concurrentiebeding

• Implementatie van de EU Platformrichtlijn (vóór 2028)

• Aanpassing van Nederlandse wetgeving over de tijdelijkheid van uitzenden, naar aanleiding van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie

Met name de laatste twee zijn meer technische onderwerpen, maar kunnen wel ingrijpende gevolgen hebben voor delen van de sector (denk aan platformbedrijven en uitzenders).

Deze onderwerpen bevinden zich allemaal nog in de ambtelijke voorbereidingsfase en staan nog niet echt op de politieke agenda. Die voorbereidingen zullen gewoon doorgaan. Of de Kamer er iets mee wil doen vóór er een nieuw kabinet is, zal pas later blijken.

En dan: nieuwe verkiezingen?

De kans dat er nieuwe verkiezingen komen, lijkt groot. Met ongetwijfeld een geheel andere politieke samenstelling dan het huidige kabinet. Dat betekent ook dat de onderhandelingen over tal van deze onderwerpen opnieuw kan beginnen.