Thierry Aartsen (VVD) doet in België inspiratie op voor alternatieve zzp-wetgeving: ‘Dit geeft grote rechtszekerheid’

VVD-Kamerlid Thierry Aartsen en zijn team beleidsmedewerkers zijn bezig met een voorstel voor een nieuwe wet om te bepalen wanneer iemand als zzp’er mag werken. Om inspiratie op te doen, reisden zij deze week naar België. Daar spraken zij de Belgische overheid, zzp-organisaties en de Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie.

Duidelijk kader

“België heeft een duidelijk wettelijk kader om te bepalen wanneer je als zzp’er kan werken”, vertelt Aartsen. “Er zijn vier heldere criteria plus aparte regels per sector. Dankzij die regels is het in heel veel situaties gewoon hartstikke duidelijk of iemand een zzp’er of een werknemer is.”

Als een situatie niet helemaal helder is, kunnen opdrachtgever en opdrachtnemer hun werkwijze voorleggen aan de Administratieve Commissie ter regeling van de arbeidsrelatie. Die laat vervolgens weten of werken als zzp’er mogelijk is.

Rechtszekerheid

“Dit geeft grote rechtszekerheid, want de arbeidsrechter volgt meestal het oordeel van deze commissie”, vertelt Aartsen. “De commissie behandelt slechts zo’n 25 dossiers per jaar. De uitslagen zijn openbaar, zodat anderen er een voorbeeld aan kunnen nemen. In de praktijk blijkt dat dit goed werkt, aan 25 voorbeelden per jaar heeft de markt genoeg.”

Aartsen benadrukt dat we in Nederland nu geen wettelijke criteria hebben voor werken als zzp’er. “Uit jurisprudentie en het arbeidsrecht volgen holistische gezichtspunten”, zegt hij. 

“Dat is te ingewikkeld. Het is namelijk niet duidelijk hoe de gezichtspunten zich tot elkaar verhouden, wat ze exact inhouden en hoe zwaar ze meewegen in het eindoordeel.”

Arbeidsrelatiewet met 4 criteria

Sinds 2006 heeft België een Arbeidsrelatiewet. Daarin zijn wettelijke criteria opgenomen om een arbeidsrelatie te kwalificeren als een arbeidsovereenkomst of als zelfstandige arbeid.

Een werkgever mag samenwerken met iemand op basis van zzp-schap als hun relatie voldoet aan vier criteria:

1. De partijen zijn vrij in de keuze van hun samenwerkingsvorm (vrije wil van partijen);
2. De zzp’er is vrij om zijn arbeidstijden te bepalen, met inachtneming van openingstijden;
3. De zzp’er is vrij om zelf zijn werk te organiseren;
4. De opdrachtgever kan geen hiërarchische controle uitoefenen.

Verschil: vrije wil staat voorop

Aartsen vertelt dat er een paar grote verschillen zijn in de manier waarop er in Nederland naar arbeidsrelaties kijken. Hij verwijst naar de uitspraak van de Hoge Raad in 2020. Daarin benadrukte de rechter dat de ‘vrije wil der partijen’ niet relevant is voor de kwalificatie van een arbeidsrelatie.

“De Belgen vielen bijna van hun stoel toen ze hoorden dat bij ons de vrije wil der partijen er niet toe doet”, vertelt Aartsen. “In België is het juist een kerncriterium.”

Hiërarchie in plaats van inbedding in de organisatie

Verder is er in Nederland veel onduidelijkheid over de term ‘inbedding’. Wat is inbedding eigenlijk? Wanneer is iets een ‘primair proces van een organisatie’ en hoe bepaal je dat? 

Aartsen: “Het valt me op dat dit begrip niet bestaat in de Belgische wetgeving. Het speelt geen enkele rol of iemand is ingebed, het enige wat telt is of er een gezagsverhouding bestaat tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.”

Hoe ‘gezag’ eruit ziet, verschilt per sector en beroepsgroep. Daarom bestaan er in België aparte afspraken voor onder andere de transportsector, platformwerk en de bouw. “Als je bijvoorbeeld personen of goederen vervoert met een voertuig van de zaak, dan kun je niet werken als zzp’er”, vertelt Aartsen. “Is de taxi of truck jouw eigendom en voldoe je ook aan de andere drie criteria, dan mag je wel werken als zelfstandige. Ik vind het heel interessant dat er zulke specificaties zijn per sector, het blijkt ook goed te werken.”

Voorstel voor nieuwe zzp-wet

In maart hoopt Aartsen met een voorstel te komen voor een nieuwe zzp-wet, zei hij vorige week op BNR Nieuwsradio. Hij benadrukt dat de huidige onduidelijkheid leidt tot een hoop problemen en vreemde situaties. Zo moeten honderden zzp’ers die ingehuurd zijn voor de afhandeling van het toeslagenschandaal waarschijnlijk stoppen omdat ze schijnzelfstandig zijn. “Dat leidt tot problemen voor de overheid, de zzp’ers en bovendien de gedupeerde ouders. Bovendien is het onnodig om deze zzp’ers op straat te zetten.”

Hij wil duidelijkheid creëren en is nu ‘zelf aan de bak met een eigen wet om dit voor eens en voor altijd te regelen’. Zijn bezoek aan België ‘smaakt naar meer’, zegt Aartsen. “De manier waarop de Belgen het geregeld hebben is heel interessant. Het is zeker een inspiratiebron voor een duurzame oplossing voor de vraag of iemand als zelfstandige mag werken. Maar we kunnen deze wetgeving niet rechtstreeks kopiëren. België is tenslotte een ander land met een ander sociaal stelsel.”

Sociale zekerheid

Belgische zelfstandig ondernemers vallen onder het zogenaamde ‘sociaal statuut der zelfstandigen’. Zij betalen premies en krijgen in ruil daarvoor sociale bescherming, zoals pensioen, zorgverzekering en een arbeidsongeschiktheidsverzekering. “Hiermee hebben alle zelfstandigen sociale bescherming en is er minder oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden tussen werknemers en zelfstandigen”, zegt Aartsen. “Het is dus lastig om deze situatie te vergelijken met de onze.”

Duidelijkheid moet hand in hand gaan met bescherming en zekerheid voor wie het nodig heeft, vindt Aartsen. Maar hij is het niet helemaal eens met de manier waarop dat is België geregeld is. “Via het sociaal statuut krijgen zelfstandigen ook een soort van werkloosheidsuitkering. Volgens mij past dat niet bij zzp-schap. Het is jouw doel om aanbod te creëren waarmee je inspeelt op de vraag van de markt, dat is inherent aan ondernemerschap.”

Kortom, zijn zoektocht naar een nieuwe zzp-wet is nog niet af. “Volgens mij is het tijd om vanuit een ander perspectief naar de Nederlandse situatie te kijken. Ik sta open voor meer suggesties.” 

Lees ook:

• Whitepaper: zelfstandigheid, flexibiliteit en sociale zekerheid. Een kijkje over de grens
• Na Hoge Raad uitspraak over zzp en ‘ondernemerschap’ is de politiek aan zet