Lex Tabak 3 januari 2025 8 reacties Print Van ongewenst naar onmisbaar: de blijvende rol van zzp’ers in de zorgLange tijd hebben (samenwerkende) zorgorganisaties geprobeerd om de zzp’er in de zorg definitief op een zijspoor te zetten. Tevergeefs. De zzp’er bleek een symptoom van een dieper liggend probleem en dat probleem is niet weg. Hoe ging de zzp’er in de zorg in 2024 van ongewenst naar onmisbaar?Flexibilisering: waarom zorgverleners kiezen voor zelfstandigheid De afgelopen jaren is de flexibilisering in de zorgsector fors toegenomen, met een verdubbeling van het aantal zzp’ers in de zorg naar ongeveer 180.000 zelfstandigen. Deze trend wordt voornamelijk gedreven door factoren zoals hoge werkdruk, onvoldoende inkomen en een verstoorde werk-privé balans binnen het vaste dienstverband. Uit onderzoek blijkt dat 69% van de startende zzp’ers in de zorg kiest voor het zelfstandig ondernemerschap om werk en privé beter te kunnen combineren, terwijl 57% aangeeft dit te doen om financieel beter rond te kunnen komen. Daarnaast houdt 80% van de zorgverleners hun huidige werk niet vol onder de bestaande omstandigheden en ligt uitstroom op de loer. Als gevolg van het knellende dienstverband en schaarste op de arbeidsmarkt maken steeds meer zorgmedewerkers gebruik van marktwerking: zij verlaten het vaste dienstverband. Het leeuwendeel van de uitstroom verlaat de sector; slechts 6% wordt zzp’er in de zorg. Onderzoek door pensioenfonds PFZW bracht aan het licht dat de animo voor een nieuw vast dienstverband steeds verder onder druk staat. Randvoorwaarden voor goed werkgeverschap ontbreken Werkgevers in de zorg geven aan dat zij belemmerd worden bij het bieden van goed werkgeverschap. Een groot probleem is ontoereikende financiering, waardoor zorgorganisaties niet in staat zijn om zorgmedewerkers passend te belonen en te behouden. Zo blijft de loonkloof in de zorgsector ook dit jaar bestaan onder zowel minister Helder als minister Agema, met een geschat tekort van € 2,5 miljard om salarissen op een passend niveau te brengen. Vooral de middeninkomens – de grootste groep professionals – zien sinds 1999 hun salaris structureel 8% achterlopen. Dat te lage loon heeft de groei van zzp’ers in de zorg verder gestuwd. Daarnaast leidt de hoge werkdruk en beperkte autonomie tot ontevredenheid onder zorgmedewerkers. Beslissingen worden vaak top-down genomen zonder voldoende inspraak van het personeel, wat resulteert in een gevoel van machteloosheid en gebrek aan betrokkenheid. De kwaliteit van leidinggevenden werd de afgelopen jaren flink bekritiseerd. Ook worden investeringen in opleiding en professionele ontwikkeling belemmerd door financiële beperkingen, waardoor zorgmedewerkers onvoldoende mogelijkheden hebben voor bijscholing en carrièreontwikkeling. Dit draagt bij aan de uitstroom van personeel en de groeiende voorkeur voor zzp-schap. Juist binnen het zzp-schap ervaren zelfstandigen meer vrijheid in het vormgeven van hun professionele groei. Desondanks bleef er regionale zzp rancune onder zorgbestuurders Tot zover kent het ontstaan van zzp’ers in de zorg en de relatie met vaste dienst een logische opbouw. Vaste zorgmedewerkers zijn ontevreden over hun werkomstandigheden en missen waardering. Werkgevers kunnen daar deels niets aan veranderen en zien vaste medewerkers in grote aantallen uitstromen. Die zorgmedewerkers blijven deels beschikbaar voor de sector, maar via zzp in plaats van een dienstverband. Daar zouden zorgbestuurders de logica van kunnen beamen, maar niets is minder waar. Toen in de tweede helft van 2024 de naderende handhaving op schijnzelfstandigheid actueel werd, zagen nogal wat bestuurders hun kans schoon. Ein-de-lijk was er een legitieme reden om helemaal met zzp inhuur te stoppen. Dat zzp “niet meer mogelijk zou zijn” was één van de zes misvattingen over schijnzelfstandigheid, maar werd wel voortdurend herhaald. Bestuurders struikelden over elkaar heen om in de media te vertellen dat zij met zzp inhuur zouden stoppen. Libertas Leiden werd zelfs in de Tweede Kamer aangehaald als goed voorbeeld, ondanks dat de organisatie dagelijks zzp’ers inzet. De chaos werd groter. In Oost-Nederland kwam het erop neer dat zorgorganisaties tegelijkertijd startten met zzp bemiddelen én stopten met zzp inzet. Ook – landelijk voorbeeld – FAIR kon de handen niet op elkaar krijgen. Terwijl FAIR Noord expliciet aangaf alleen door te willen met een regionale arbeidsovereenkomst en zzp’ers uit te sluiten, gaven FAIR Brabant en Utrecht aan zzp bemiddeling op te schalen naar tientallen zorgorganisaties. De ACM had er een dagtaak aan om alle samenwerkende zorgorganisaties te waarschuwen: nee, je mag zzp’ers niet regionaal uitsluiten. Ondertussen pakten landelijke koepels door met een ZZP Kompas Terwijl regionale werkgevers de Belastingdienst via een webinar inzetten om zzp’ers terug naar een dienstverband te lokken, deden de landelijke zorgkoepels juist geen zaken meer met de Belastingdienst. Het Fiscaal Kader struikelde in de eerste helft van 2024 en de landelijke koepels zetten het traject om in een eigen Fiscaal Kompas ZZP Zorg. Ja, inhuur van zzp’ers is mogelijk, mits je dit professioneel vorm geeft. Tijdens de voorlichting en webinars van de Belastingdienst wordt met geen woord gerept over het Kompas of het Kader. De rol van de controlerende instantie blijft lang schimmig dit jaar, totdat werkgevers bevestigen wat al vermoed werd. De Belastingdienst handelt vooringenomen en wijst iedere vorm van zzp inhuur in de zorg af. Intramurale en extramurale modelovereenkomsten worden niet gerespecteerd en de Belastingdienst gaat zelfs over tot het terugdraaien van data van goedkeuring. Landelijk hopen zorgorganisaties op de Tweede Kamer met een unieke boodschap: zzp inzet is ook in 2025 noodzakelijk. Over de hele zorgsector bekeken zijn er voorbeelden van “afschaling, leegstand of sluiting van afdelingen en diensten” door het belemmeren van zzp’ers. De zzp’er is vanaf dat moment ‘onmisbaar’. Maar de politiek negeert zorgorganisaties en de onzekerheid rondom naheffingen blijft. Met die onduidelijkheid en onzekerheid gaan zorgorganisaties 2025 in. Dat zij gevangen zitten tussen continuïteit van zorg en het risico op naheffingen blijkt hun eigen probleem. Van ongewenst naar onmisbaar: de blijvende rol van zzp’ers in de zorg De afgelopen jaren hebben zorgorganisaties geprobeerd om het groeiende aantal zzp’ers in de zorgsector in te dammen, maar zonder succes. Ook het Toekomstgerichte Arbeidsmarktprogramma Zorg (TAZ) wilde het aandeel zzp’ers zien stabiliseren, maar dat programma werd dit jaar doorgestreept. Het bleek te duur en te weinig nut te hebben. De stijging van het aantal zelfstandigen blijkt een symptoom van structurele problemen binnen de sector, zoals hoge werkdruk, beperkte autonomie en ontoereikende financiering. Werkgevers worstelen met het bieden van goed werkgeverschap door onder andere salarisachterstanden en top-down besluitvorming, wat de uitstroom naar het zzp-schap vergroot. Regionale rancune tegen zzp’ers leidde tot een tegenstrijdige aanpak, zoals gelijktijdig bemiddelen en uitsluiten van zelfstandigen. Tegelijkertijd werken landelijke koepels met een ZZP Kompas naar de professionalisering van inhuur. De Belastingdienst vergrootte de chaos door onduidelijke voorlichting en vooringenomen handhaving. Ondanks al deze uitdagingen blijft de zzp’er onmisbaar, maar de onzekerheid over de gevolgen van zzp-inzet zet zorgorganisaties onder druk bij de start van 2025. Hoe je daar als zzp’er het beste mee omgaat bespreken we in ons jaaroverzicht; vanaf 1 januari 2025 beschikbaar via onze maandupdate. ZZP-er in de zorg Print Over de auteur Over Lex Tabak Lex Tabak is initiatiefnemer van ZZP-erindezorg.nl Hij volgt de ontwikkeling van professionals die vast, flex én zzp werken op de voet. Lex is sinds 2006 nauw betrokken bij de ontwikkeling van zzp'ers in de zorg. Als oud-verpleegkundige en ervaren zzp’er deelt hij kennis over wat er komt kijken bij het zzp-schap in de zorg. Daarnaast zet hij zich zo’n 15 jaar in voor de belangen van zzp’ers in de zorg. Naast zijn interesse in de ontwikkeling van zelfstandigen in de zorg, zet hij zich in voor de duurzame inzetbaarheid van zorgprofessionals. Dit doet hij in nauwe samenwerking met zijn netwerk. Bekijk alle berichten van Lex Tabak
De paradox van flexibiliteit versus zekerheid in de zorg Het artikel laat goed zien dat zzp’ers in de zorg steeds vaker de oplossing lijken voor de problemen in de sector, zoals hoge werkdruk, lage beloningen en weinig vrijheid in hun werk. Zzp’ers kiezen vaak voor zelfstandigheid omdat ze hun werk en privéleven beter kunnen combineren en meer controle willen over hun uren. Dit klinkt logisch, maar het roept een essentiele vraag op: is zzp-schap eigenlijk wel een duurzame oplossing voor de problemen in de zorg? Zou je kunnen zeggen: met de (onderwijs of zorg) zzp’er gaat het prima en met ons (zorgpersoneel in loondienst) gaat het slecht? Het lijkt misschien een goede zaak dat zorgprofessionals flexibel kunnen werken, maar het probleem is dat dit slechts een tijdelijke uitweg biedt. De grote vraag is of we wel echt willen dat we afhankelijk blijven van zelfstandige zorgverleners, in plaats van te zorgen voor een systeem waarin zorgmedewerkers goed kunnen blijven werken onder goede en prettige omstandigheden. In wezen houdt dit in dat de zorgsector zich misschien te veel richt op tijdelijke oplossingen, zoals het inzetten van zzp’ers, in plaats van de oorzaken van de problemen aan te pakken: te weinig beloning, te veel werkdruk, en te weinig ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. Zzp’ers helpen wel in het hier en nu, maar dit betekent niet dat de onderliggende problemen structureel opgelost worden. De zorg zou eigenlijk niet alleen moeten kijken naar de rol van zzp’ers, maar veel meer naar hoe we het werk in de zorg duurzamer kunnen maken voor vaste medewerkers. Pas dan kunnen we ervoor zorgen dat de zorgsector niet alleen nu, maar ook in de toekomst goed blijft functioneren. Kortom, het zou goed zijn om zowel de positie van zzp’ers als de onderliggende problemen in de zorg tegelijkertijd aan te pakken. Alleen dan kunnen we de vicieuze cirkel doorbreken en zorgen voor een echt duurzame zorgsector. Ik ken persoonlijk genoeg voorbeelden van zzp’ers in de zorg die echt onmisbaar zijn (in het werk wat ze doen), maar echt geen zzp’er zijn. Ze hebben vaste uren, een goed uurtarief en werken vaak al jaren voor hetzelfde ziekenhuis. Mag en kan deze olifant ook benoemd worden? Dit was twee jaar geleden een mooi voorbeeld van radicaal omdenken: https://www.zipconomy.nl/2022/08/leidse-zorgorganisatie-stopt-radicaal-met-inzet-uitzendkrachten-en-zzpers Beantwoorden
[Mag en kan deze olifant ook benoemd worden]. Ja, dat mag, maar wat is nu het probleem hiermee? Als deze mensen graag zzp’er zijn dan laat ze dat gewoon zijn. Ze betalen toch ook belasting en als ze ziek zijn is dat voor eigen rekening. Als het slecht gaat met de mensen in loondienst dan moet je dat verbeteren. Geef ze meer vrijheid em mee te beginnen. Waarom zijn er toch allemaal mensen die willen bepalen hoe andere mensen moeten werken? Beantwoorden
Beste Anne, dank voor jouw reactie. Ter informatie. De Leidse zorgorganisatie Libertas die ook december afgelopen jaar bij het commissiedebat als goed voorbeeld werd gepresenteerd, blijkt de afgelopen jaren net als alle andere organisaties zzp’ers in te zetten. https://www.zzp-erindezorg.nl/blog/zorgorganisatie-goed-werkgeverschap-bereik-je-via-uitsluiten-zzpers/ Beantwoorden
Dank voor je verduidelijking. Hoe zie jij mijn opmerking dat zzp’ers in de zorg geen ondernemers zijn? Beantwoorden
Daar schreven we in het verleden het artikel ‘Niet iedere zzp’er in de zorg is een zelfstandig ondernemer’. Het is niet zo ‘dat zzp’ers in de zorg geen ondernemers zijn’, want die zijn er. Wel zien we dat een deel van de groep de stap naar volwaardig zelfstandig ondernemerschap nog dient te maken. https://www.zzp-erindezorg.nl/blog/niet-iedere-zzper-in-de-zorg-is-een-zelfstandig-ondernemer/ Beantwoorden
@anne Voor de belastingdienst doet het ertoe of ze ondernemers zijn. Voor mij als burger niet, ik wil dat er thuiszorg is voor opa en het maakt mij niet uit wat voor contractvorm de zorgverlener verkiest. Gezien de enorme tekorten aan zorgpersoneel lijkt het me essentieel dat zij hier maximale keuzevrijheid in hebben. Daarnaast is het zeker slim om loondienst in de zorg aantrekkelijker te maken. Maar als er dan nog steeds mensen liever als zzp’er werken: laat ze dat alsjeblieft kunnen blijven doen en niet naar een andere sector vertrekken. Beantwoorden
We kunnen in de zorg niet zonder vaste medewerkers en ook niet zonder de Flexibele schil……dit is een feit waar ik als ondernemer al jaren aan heb gewerkt…..en weet je, het is de enige manier om de arbeidsmarkt in de zorg succesvol te laten zijn…… De overheid heeft geen verstand van zaken en daardoor ontstaat er een systeem van organisaties met een verschrikkelijk groot waterhoofd……..management laag op management laag……waardoor er geen goed gestructureerd zorgaanbod meer aan de orde is en waarbij de blunderende bestuurders en managers naar een zondebok op zoek zijn……en dat is in de zorg nu al zo’n 20 jaar de zzpersindezorg……dat terwijl de echte zzpersindezorg al jarenlang de problemen op lost in die zelfde zorg…. Geen ziekteverzuim, geen vakantiedagentoeslag, geen vakantiegeld……geen onmogelijke CAO regels die opgevolgd moeten worden…… De echte oplossing in de zorg is feitelijk heel simpel…..minder bestuur, minder management, minder zorgcoördinatoren……, maar meer vrijheid voor de professional……vaste medewerkers, uitzendkrachten en de echte zelfstandig ondernemers die zich zzpersindezorg mogen noemen…..deze 3 zijn echt belangrijk….de hele bestuurlijke laag is feitelijk niet echt nodig……die veroorzaken meer problemen dan als dat ze deze oplossen….. Beantwoorden
