Leren van zzp-regels in het buitenland: een verkenning

We zijn in Nederland al een tijd op zoek naar een goede manier om te definiëren wanneer iemand een zelfstandige is en wanneer iemand – binnen de regels van de wet – ingehuurd kan worden als zelfstandige. We zijn zeker niet uniek in die zoektocht; andere landen zitten in hetzelfde schuitje. Met meer of minder succes, zo blijkt uit een rapport waarin we hebben gekeken naar de regels die zijn ontwikkeld in landen zoals Duitsland, België, Frankrijk, het VK en de VS.

De directe aanleiding is dat de nieuw voorgestelde Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie en Rechtsvermoeden (VBAR) weinig meer beoogt dan het omzetten van bestaande jurisprudentie naar duidelijke criteria. Het is een verduidelijking, geen vernieuwing. Dat roept bij velen, waaronder belangenbehartigers, individuele zzp’ers, maar ook politici, regelmatig de vraag op: kan het anders en kan het niet slimmer?

Claartje Vogel en Hugo-Jan Ruts van ZiPconomy keken naar in totaal zeven landen. “Let wel, dit is geen wetenschappelijke studie, maar een verkenning in hoofdlijnen. Het biedt geen oplossingen die één op één overgenomen kunnen worden, maar wel losse elementen die het overdenken waard zijn,” aldus Ruts.

Ondernemerschap

De grootste kritiek op de VBAR is dat de criteria die te maken hebben met de persoon zelf, de zelfstandige, een ondergeschikte rol spelen. “Dat schuurt bij veel zelfstandigen. Voor hen is de keuze om als zelfstandige te gaan werken een zeer bewuste en spannende beslissing. Het huidige systeem erkent dat nauwelijks. Je moet voortdurend bewijzen dat je geen werknemer bent,” stelt Ruts.

Dit is een groot verschil met landen zoals België en Duitsland. Ruts: “In België zijn bepalingen over de specifieke omstandigheden van de relatie tussen een zelfstandige en een opdrachtgever vastgelegd in een aparte wet, met elementen van het arbeidsrecht en het ondernemersrecht. Dat zorgt voor balans. Duitsland hanteert een andere benadering, waarbij het beroep van iemand het startpunt vormt.” Dat betekent echter niet dat de regels soepeler zijn. Duitsland kent juist minder zelfstandigen. Het aantal beroepen dat je als freelancer kunt uitoefenen, is beperkt tot beroepen waarvoor specifieke vaardigheden vereist zijn. Bovendien zijn de regels rond inhuur voor die groepen freelancers strikter. “Maar het startpunt is wel de individuele werkende.”

Marion van Happen, CEO van HeadFirst Group, noemt het een ‘gemiste kans’ als we in Nederland geen waarde hechten aan factoren die te maken hebben met het ondernemerschap. Volgens Erik Ziengs, voorzitter van ONL voor Ondernemers, laat het rapport zien dat er geen one-size-fits-all-oplossing bestaat. “Het is belangrijk om te leren van de ervaringen en oplossingen in andere landen. Dit rapport nodigt uit tot een stevige politiek-maatschappelijke discussie over de rol van zzp’ers op de arbeidsmarkt en onze perceptie van deze groep werkenden.”

Het volledige rapport van HeadFirst Group, ONL en ZiPconomy over België, Frankrijk, Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada is hier te vinden.

Kijk of luister ook naar deze ZIPtalk-uitzending over het rapport, met een reactie van Sem Overduin. Hier op Spotify.