Vooruitblik op de formatie: Wat betekenen de mogelijke coalities voor zzp-wetgeving?

De stembussen zijn gesloten, de zetels zijn verdeeld. Nu is het tijd om een nieuw kabinet te formeren. Hoe dat eruit gaat zien, is nog onduidelijk. Momenteel zitten we in een tussenfase waarin D66 en CDA eerst samen onderhandelen over de grote thema’s. Dit gaat nog een paar weken duren. Uiterlijk 9 december brengt Sybrand Buma (CDA) verslag uit aan de Tweede Kamer.

De verkiezingsuitslag heeft gezorgd voor een ingewikkelde situatie. Er zijn twee ‘winnaars’ die ideologisch ver uit elkaar liggen: D66 en de PVV behaalden beide 26 zetels. De vorming van een coalitie is daardoor een flinke puzzel. De partijen hebben CDA (18 zetels) en VVD (22 zetels) hard nodig om tot een stabiele meerderheid te komen. Een combinatie van D66, VVD, CDA en JA21 wordt veel genoemd als optie, maar aangezien de vier net geen meerderheid hebben komt daar waarschijnlijk nog een partij bij. Ook D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA lijkt logisch, maar VVD ziet een samenwerking met GroenLinks-PvdA niet zitten.

Wat betekenen de diverse combinaties voor het zzp-beleid? Er liggen namelijk nog vele dossiers en besluiten op tafel. Een overzicht.

De wetten op een rij

Voor we naar de standpunten kijken, is het goed om te weten wat het nieuwe kabinet te doen staat op het gebied van zzp-wetgeving.

Wet VBAR (Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie)

Deze wet moet duidelijk maken wanneer werk geschikt is om uitgevoerd te worden door een zzp’er. Is het werk niet geschikt voor een zzp’er, dan moet een werkgever iemand in loondienst nemen. De VBAR bestaat uit twee delen: (i) een verduidelijking van de open norm ‘in dienst van’ (VBA), en (ii) een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst op basis van een uurtarief van ongeveer 36 euro (R). Dit rechtsvermoeden maakt het makkelijker voor werkenden met een laag tarief om werknemersrechten op te eisen. Lees meer over de VBAR.

Onder andere VVD, D66, CDA, JA21 en BBB zijn uitgesproken tegen dit wetsvoorstel.  Ook wachten we nog op antwoorden op de kritische vragen van de vorige Tweede Kamer. De behandeling van het wetsvoorstel gaat door, mogelijk totdat de Tweede Kamer het wetsvoorstel controversieel verklaart. Daar is dan wel een meerderheid voor nodig.

Zelfstandigenwet:

VVD,  D66, CDA en de SGP kwamen met een alternatief voor de VBAR: de Zelfstandigenwet. Daarmee introduceren ze een nieuwe manier om te bepalen wanneer iemand als zzp’er mag werken voor een zakelijke opdrachtgever. Die bestaat uit drie toetsen: een zelfstandigentoets, een werkrelatietoets en een sectorale toets. De wet biedt meer ruimte om als zelfstandige te werken. Daar staat wel iets tegenover. Zelfstandigen worden verplicht een adequate voorziening te hebben voor arbeidsongeschiktheid en pensioen. Het vervangt het deel van de VBAR dat gaat over de beoordeling van de arbeidsrelatie (het VBA-deel), het R-deel (rechtsmoeden) blijft overeind.

De Zelfstandigenwet is in internetconsultatie gegaan, maar nog niet naar de Raad van State gestuurd voor advies. GroenLinks-PVDA is uitgesproken tegen dit voorstel. 

BAZ (Basisverzekering Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen):

Dit is de wet die een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) regelt voor zelfstandigen die ondernemer zijn voor de inkomstenbelasting. Het is een publieke regeling waarin iedereen geaccepteerd moet worden. Zelfstandig ondernemers betalen zo’n 5,4 % van hun inkomen aan bruto-premie met een maximum van 171 euro per maand. Ook komt er een opt-out voor zelfstandigen die zich hebben verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid bij een verzekeringsmaatschappij. Die verzekering moet wel aan bepaalde voorwaarden voldoen.

Het voorstel ligt nu bij de Raad van State. Deze wet gaat geen grote politieke obstakels opleveren. Door uitvoeringsproblemen geldt de BAZ waarschijnlijk pas vanaf 2030. 

De plannen van de grootste partijen

Hoe kijken de hoofdrolspelers naar deze dossiers? Allereerst de grote winnaar van de verkiezingen, D66. De partij van Rob Jetten is mede-initiatiefnemer en voorstander van de Zelfstandigenwet. De partij wil verschillen verkleinen en pleit voor strenger toezicht. Ze willen meer gelijkheid in belasting en sociale zekerheid. Daar hoort volgens hen een verplichte aov bij.

De VVD is samen met D66, CDA en de SGP de initiatiefnemer van de Zelfstandigenwet. De partij van Dilan Yeşilgöz is dus groot voorstander van deze wet. VVD wil zzp’ers de ruimte geven eigen keuzes te maken. Wat betreft de verplichte aov vindt de VVD de ‘opt-out regeling’ erg belangrijk. Dat betekent dat zelfstandigen die zelf een goede aov geregeld hebben, onder de verplichting uitkomen.

Het CDA steunt de Zelfstandigenwet als mede-initiatiefnemer ook, al schreef de partij er niets over in het verkiezingsprogramma. De partij van Henri Bontenbal heeft daarbij wel de harde eis dat zzp’ers moeten zorgen voor een adequate aov en pensioenvoorziening. Zonder die verplichting, geen steun.

GroenLinks-PvdA is juist uitgesproken voorstander van de VBAR en tegen de Zelfstandigenwet. De partij vindt dat iedere werkende werknemers is ‘tenzij…’. Een zzp’er mag dus nooit werk doen dat ook door een werknemer gedaan kan worden.

JA21 wil de huidige Wet DBA verbeteren volgens het ‘Belgisch model’, maar specificeert niet direct hoe. Ze pleiten voor minder regels en meer duidelijkheid. Het is onduidelijk hoe ze tegenover de Zelfstandigenwet staan, maar gezien hun standpunten zijn ze waarschijnlijk niet enthousiast over de verplichtingen rond aov en pensioen.

Conclusie: dit betekenen de mogelijke coalities

We maken de balans op. De partijen die tegen de huidige VBAR zijn (VVD, D66, CDA, JA21, BBB), hebben nu een politieke meerderheid. Zij kunnen de wet controversieel verklaren. Ook kunnen ze aansturen op een ‘knip’ tussen de VBA en de R. Het onderdeel ‘rechtsvermoeden’ voeren ze dan wel in, het gedeelte over de beoordeling van de arbeidsrelatie komt later.

De Zelfstandigenwet maakt goede kans in een centrumrechts kabinet. De kern is een ‘uitruil’: mildere regels in ruil voor zekerheid. Uit het grootschalige ZZPKiest-onderzoek van ZiPconomy blijkt dat zzp’ers zelf ook massaal voor deze optie kiezen.

De mogelijke coalitie D66, VVD, CDA en JA21 zit wat betreft arbeidsmarktbeleid behoorlijk op een lijn. Ze steunen allen de Zelfstandigenwet. Mocht GroenLinks-PvdA toch meeregeren, dan verandert de situatie. Het gat tussen de visie van de andere partijen en die van GroenLinks-PvdA is namelijk groot.