Groot ArbeidsmarktDebat: warme woorden voor de zzp’er. Nu de daden nog

Ik zat afgelopen maandag op de eerste rij bij het Groot ArbeidsmarktDebat in Den Haag en ik was positief verrast. Als directeur van Bovib was ik uiteraard aanwezig, want wij organiseerden dit debat samen met brancheorganisaties ABU, NBBU, RIM, VvDN en ZiPconomy. De centrale vraag: hoe zorgen we ervoor dat de arbeidsmarkt beter gaat functioneren in de komende jaren? Debatleider Marijke Roskam ging erover in gesprek met vijf kandidaat-Kamerleden: Daan de Kort (VVD), Mariëtte Patijn (Groenlinks/PvdA), Hans Vijlbrief (D66), Inge van Dijk (CDA) en Henk Vermeer (BBB).

• Onderaan dit artikel kun je het hele debat terugkijken. Lees hier ook het volledige verslag.

Ik ben hoopvol gestemd door de manier waarop de meeste kandidaten over zzp’ers spraken. GroenLinks/PvdA is wat terughoudender, maar de meeste partijen zien de zzp’er als blijvende, waardevolle deelnemer aan de arbeidsmarkt. Ze snappen dat deze manier van werken past bij een groeiende behoefte aan autonomie en flexibiliteit. Dat zij dit erkennen, is een positief signaal.

De kloof tussen bedoeling en effect

De vraag is nu of de kandidaat-Kamerleden deze positieve intenties omzetten in beleid. Zij zeggen dat ze de zzp’er een warm hart toedragen, maar van die positieve intenties is momenteel weinig te merken. In de dagelijks praktijk van zzp’ers en opdrachtgevers is er veel onzekerheid over wetgeving. ‘Minder zzp’ers’ leek tot nu toe een doel op zich.

De politiek ziet denk ik onvoldoende welke uitwerking de dreiging van handhaving en de voorgenomen wetgeving hebben op de praktijk.  De onzekerheid leidt tot een aanzienlijke afname in de vraag naar zzp’ers. Het doel is het kleine percentage schijnzelfstandigen beschermen, maar in de praktijk raakt het huidige beleid veel ook de echte zelfstandige.

Door de onduidelijkheid over de Wet DBA en de voorgenomen Wet VBAR huren veel bedrijven uit voorzorg geen zzp’ers meer in. Ook als dat wettelijk gezien gewoon moet kunnen. Het beleid wordt dus gepresenteerd als steun voor de zzp’er, maar leidt in de uitvoering tot een verdere beperking van de mogelijkheden voor zelfstandig ondernemerschap. Dit raakt velen: zzp’ers, opdrachtgevers en intermediairs.

Dubbel demissionair, waarom niet dubbel zorgvuldig?

Mijn ongerustheid hierover uitte ik direct tijdens het debat. De Tweede Kamer heeft recent een motie aangenomen om de ‘zachte landing’ bij de handhaving van schijnzelfstandigheid te verlengen tot eind 2026. Kortom: de Kamer wilde rust op de zzp-markt. Het kabinet besloot deze motie niet uit te voeren. Ik vroeg: hoe kan dat?

Het is vreemd, zeker omdat we te maken hebben met een dubbel demissionair kabinet dat slecht steunt op 32 zetels. Een kabinet met zo weinig mandaat zou voorzichtiger om moeten gaan met beslissingen die een ingrijpende impact hebben op de arbeidsmarkt. Het zou beter zijn om de wens van de Kamer te volgen en de zzp-markt rust te geven. Hans Vijlbrief (D66) gaf aan zo snel mogelijk een nieuw kabinet nodig te hebben, maar volgens mij kan de Tweede Kamer het kabinet ook dwingen om de wens van de Kamer uit te voeren.

Zzp-dossier: taak voor meerdere ministeries

Mijn wens is dat de eensgezindheid over het belang van de zzp’er leidt tot beleid dat daarbij past. Henk Vermeer (BBB) merkte terecht op dat het zzp-dossier niet alleen bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) thuishoort. De traditionele blik van SZW is namelijk sterk gericht op het arbeidsrecht, dat de relatie tussen werknemer en werkgever centraal stelt. De zelfstandig ondernemer past daar niet in.

Daarom moeten ook Economische Zaken en Financiën betrokken zijn. Zij kijken naar de economische bijdrage, het ondernemerschap en de fiscale positie. Met deze brede kijk is het mogelijk om wetgeving te maken voor een moderne arbeidsmarkt.

De voorgenomen wet VBAR en de huidige handhaving van de Wet DBA worden zeker onderdeel van de kabinetsformatie. Dat is het moment dat de warme woorden eindelijk daden moeten worden.

De arbeidsmarkt als ‘shared space’

Tot slot merkte ik dat er in dit debat weinig aandacht uitging naar het rapport van de Commissie Borstlap uit 2020. Dat is een goede ontwikkeling, want zelfs Hans Borstlap zelf erkent dat het rapport achterhaald is. Zijn commissie adviseerde destijds om arbeidsmarktbeleid te baseren op ‘drie rijbanen’: vast, flex en zzp. Die moesten strikt gescheiden zijn.

Dat model past niet bij de huidige werkelijkheid. Debatleider Roskam sloeg de spijker op zijn kop: de arbeidsmarkt is een ‘shared space’. Je kent ze wel, die verkeerssituaties zonder traditionele scheidingen tussen rijbaan, fietspad en stoep. Er zijn aanwijzingen en hulplijnen, maar minder vaste regels. De verantwoordelijkheid ligt bij de gebruikers.

Vertrouwen in plaats van controle

Dit is precies de realiteit van de arbeidsmarkt. Het is een gedeelde ruimte waar werknemers, flexwerkers en zzp’ers door elkaar bewegen. Beleid moet daarop afgestemd zijn. We moeten de kwetsbaren (de ‘wandelaars’) in het oog houden, maar alle betrokkenen ook het vertrouwen geven om de juiste keuzes te maken, in plaats van alles te controleren. Daar hoort bijvoorbeeld een contractneutraal sociaal stelsel bij, waarbij de aard van het werk belangrijker is dan de contractvorm.

Mijn belangrijkste conclusie na het debat: als politieke partijen zo eensgezind zijn in het steunen van de zzp’er, moeten ze die intentie omzetten in beleid dat berust op vertrouwen in de flexibele arbeidsmarkt. Volgens mij is dat de manier om te zorgen dat de arbeidsmarkt beter kan functioneren.

• Kijk voor meer van de ABU. NBBU, RIM, VvDN en Bovib voorzitter Saskia Kapper 

• Bekijk het gehele debat terug: