Het Pensioenkasteel: hoe blijf ik relevant zonder mijn werk?

We gaan op zoek naar bruikbare antwoorden op deze vragen in de torenkamer, de kraamkamer en buitenkamer.

De torenkamer

Dit is de aangewezen kamer voor bezinning, zingeving en spiritualiteit. Een belangrijk doel in deze kamer is het onderzoek naar je persoonlijke waarden en hoe je deze waarden uitdraagt in je dagelijkse leven. Laten we wel zijn: je hoeft als pensionado niet langer te voldoen aan professionele waarden die zijn gerelateerd aan je werkveld en werkcultuur, maar kunt het accent nu volledig leggen op de persoonlijke waarden die passen bij je derde levensfase en die bijdragen het vormgeven van gelukkige pensioenjaren.

Waarden zijn naar mijn stellige overtuiging de sleutel naar een zinvol en gelukkig leven. Ze laten zien waar jij als persoon voor staat en zijn een praktische leidraad bij het nemen van beslissingen.  Neem dus de tijd om na te gaan welke waarden jou als mens kleuren en, nog belangrijker, hoe jij deze waarden praktiseert in je dagelijks leven. Daarbij gaat het altijd om ‘walk the talk’. Doe wat je zegt belangrijk te vinden en hou jezelf en de ander niet voor de gek.

Hoe belangrijk waarden zijn voor je levensvervulling blijkt overduidelijk uit de indringende gesprekken die Bronnie Ware, verpleegkundige in palliatieve zorg, voerde met mensen in de allerlaatste fase van hun leven. Daarin stelde ze onder meer de vraag wat deze mensen graag anders hadden willen doen in hun leven. Dit zijn de meest gehoorde spijtbetuigingen:

• Ik zou willen dat ik niet zo hard had gewerkt.
• Ik zou willen dat ik meer mijn eigen leven had geleid en minder het leven dat anderen van mij verwachtten.
• Was ik mijn vrienden maar niet uit het oog verloren.
• Had ik maar de moed gehad om mijn gevoelens meer te uiten.
• Had ik mijzelf maar wat meer geluk gegund in plaats van vast blijven zitten in oude patronen.

Wanneer je jezelf herkent in sommige van deze antwoorden is er gelukkig goed nieuws: je pensioentijd biedt alle gelegenheid om de gemiste kansen te herstellen. Daartoe biedt de volgende kamer tijdens onze rondgang volop gelegenheid: we gaan naar de kraamkamer.

De kraamkamer

We betreden de kamer waar het nieuwe leven na je werkzame leven begint: de kraamkamer. Het overkoepelende thema in deze kamer is transitie: niet blijven hangen in mijmeringen en anekdotes over de tijd die achter je ligt, maar met open vizier, moed en nieuwsgierigheid je derde levensfase daadkrachtig vormgeven.  Veel mensen beginnen na hun pensioen met ‘lekker rustig aan doen’, omdat schijnbaar niets meer hoeft en alles mag. Deze onbekommerde periode omvat meestal zo’n vier tot zes maanden, maar dan weet je het ook wel en liggen verveling en monotonie op de loer omdat de dagen steeds meer geruisloos aan je voorbijgaan.

Je kunt dit voorkomen door de transitie naar je pensioentijd stapsgewijs vorm te geven. De eerste stap bestaat uit waardig afscheid nemen van je werk en accepteren dat er een andere realiteit ontstaat, waarin het aankomt op andere regels en andere vaardigheden. Daarover schreef ik al in de eerste blog.

De tweede stap in dit proces is de tussenfase: een essentiële fase van innerlijke heroriëntatie. Deze tussenfase kun je beschouwen als de spreekwoordelijke sprong in het diepe. Je weet dat je niet meer terug kunt naar waar je vandaan komt, maar je weet ook nog niet hoe de plek waar je gaat landen eruit gaat zien. Je hangt in het luchtledige, zonder houvast en vol vage gevoelens van onzekerheid over de toekomst.  De kunst is om daar niet voor weg te lopen, maar aan de hand van introspectie en zelfonderzoek een aantal dingen voor jezelf op een rij te zetten en uit te zoeken hoe je vanaf hier verder wilt gaan.

De derde fase is het nieuwe begin, op basis van een verrijkt inzicht in wie je bent zonder de alles bepalende identiteit van je werk. Je bent klaar voor wat komen gaat en de laatste kamer te betreden waarin alles met elkaar samenvalt: de buitenkamer.

De buitenkamer

Deze laatste kamer is je verbinding met de buitenwereld en kan een verrijking van je pensioen betekenen, omdat het de kans biedt om dromen, wensen en ambities waar te maken en al doende in contact te blijven met een breed scala aan mooie, lieve, interessante mensen.

Misschien wil je nog blijven doorwerken, maar dan wel liefst op jouw voorwaarden, waarin meer ruimte is voor belangrijke privézaken. Dan krijg je waarschijnlijk wel te maken met een breed scala aan hardnekkige vooroordelen ten opzichte van ouderen, wat ook wel bekend staat als ‘ageism’. Dit leidt ertoe dat ondanks de krapte op de arbeidsmarkt, het potentieel van ouderen nog steeds zwaar wordt onderbenut. In mijn ogen een zeer verwerpelijke en volstrekt onbegrijpelijke gang van zaken.

Naast de vraag of je wilt blijven doorwerken is de buitenkamer de plek om plannen te maken en datgene te doen wat je echt nog een keer wilt doen in je leven.  Een goede manier is door het bedenken van een paar gekke grote gave doelstellingen. Van die doelstellingen die je natuurlijk niet gaat doen (‘stel je voor, zeg!’), die ronduit belachelijk zijn voor een persoon op jouw leeftijd (knettergek zelfs) en waar je de kennis en de moed voor ontbeert (‘dat kan ik echt niet’). Maar tjonge, jonge: wat zul je straks trots zijn wanneer het je is gelukt om een deel van die doelstellingen toch te realiseren.

Tot slot

Met ons bezoek aan de buitenkamer zijn we aan het eind van de rondleiding gekomen. We hebben kort alle kamers van Het Pensioenkasteel bezocht die belangrijk zijn bij het vormgeven van een veelbelovend pensioen. In zoverre een veelbelovend pensioen is te beïnvloeden, en dat is het tot op grote hoogte, ligt het geheim in een helder bewustzijn van je persoonlijke situatie, het formuleren van doelstellingen die daarop aansluiten en de gedrevenheid om deze doelstellingen daadwerkelijk ten uitvoer te brengen.

Ik wens je waardevolle, liefdevolle en heerlijk ambitieuze pensioenjaren. Laten we met elkaar afspreken dat het mooiste nog moet komen!