Belastingdienst werkt volgens de Rekenkamer met ‘schijnzelfstandigen’

De Belastingdienst heeft niet alleen moeite om toezicht te houden op de regels rondom schijnzelfstandigheid, maar ook om ze na te leven. Het ministerie van Financiën huurt namelijk via een tussenpartij zzp’ers in die eigenlijk in loondienst horen te werken.

“Een deel van deze arbeidskrachten is op basis van een intern beoordelingskader in principe te kwalificeren als schijnzelfstandige”, schrijft de Algemene Rekenkamer in een rapport over de boekhouding van het ministerie.

Te weinig menskracht

Vorig jaar concludeerde de Rekenkamer al dat de Belastingdienst moeite heeft met handhaving van de Wet DBA. De oorzaken: regels rondom inhuur van zzp’ers zijn te complex, fiscale en arbeidsrechtelijke beoordeling lopen door elkaar heen en de Belastingdienst heeft te weinig menskracht.

Dat laatste punt is de reden dat de Belastingdienst zelf de wet overtreedt. Er zijn te weinig mensen die het werk in loondienst willen doen, dus moet de Belastingdienst wel zzp’ers inhuren. Ook voor taken waar eigenlijk een dienstverband bij hoort. Zonder deze zzp’ers heeft de Belastingdienst nu eenmaal te weinig mensen om het werk te doen.

Dienstverband onaantrekkelijk

Deze specialisten in dienst nemen is volgens het ministerie van Financiën geen optie, want dat willen deze zzp’ers niet. “Het is voor hen (financieel) onaantrekkelijk om werknemer te zijn”, schrijft de Rekenkamer.

De Belastingdienst heeft zelfs een speciale uitzonderingsprocedure voor inhuur van zzp’ers die eigenlijk in loondienst moeten zijn. Het departement draagt vrijwillig premies voor werknemersverzekeringen af voor deze zzp’ers, om ‘uitholling van de sociale zekerheid’ te voorkomen. Zo probeert de Belastingdienst ‘in de geest van de wet’ te handelen.

600 gevallen in 2022

De Algemene Rekenkamer is kritisch op deze werkwijze: “Hoewel het een uitzonderingsprocedure heet, paste de Belastingdienst de procedure in 2022 ruim 300 keer toe. Ook bij Toeslagen gaat het om zo’n 300 gevallen.”

Het is ongeloofwaardig als de Belastingdienst de fiscale wet- en regelgeving die de inspecteurs moeten controleren zelf niet naleeft, schrijft de Rekenkamer. Minister Sigrid Kaag van Financiën schrijft in een reactie dat zij het daarmee eens is. Maar ze benadrukt ook dat veel specialisten per se als zelfstandige willen werken. Als deze mensen niet meer aan de slag zouden mogen, worden allerlei taken niet uitgevoerd.

‘Zoveel mogelijk’ in dienst

Het ministerie probeert komende tijd zoveel mogelijk zzp’ers in dienst te nemen. Goed nieuws, vindt de Rekenkamer. “Wij dringen erop aan dat het departement deze koers voortzet en zullen hierop ook in de komende periode toezien.”

De minister verwacht dat dit bij de Belastingdienst wel moet lukken, maar verwacht weinig succes bij Toeslagen. Deze dienst moet namelijk vaart maken met compensatie van de ouders die gedupeerd zijn in de toeslagenaffaire.

Duidelijke regels en de rol van de intermediair

Ondertussen werkt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan duidelijkere regels rondom inhuur van zelfstandigen. Het is nog niet duidelijk hoe de criteria voor werknemerschap en ondernemerschap zich tot elkaar verhouden. Voor de zomer stuurt de minister een brief met meer informatie daarover naar de Tweede Kamer, nadat zij de criteria verder heeft uitgewerkt samen met de sociale partners.

Marc Nijhuis, voorzitter van de branchevereniging voor intermediairs en brokers, vindt het daarom ‘aanmatigend’ dat de Rekenkamer concludeert dat er sprake is van schijnzelfstandigheid bij de Belastingdienst en Toeslagen. Zeker omdat het ministerie de zelfstandigen inhuurt via een tussenpartij. Op Linkedin schrijft hij: “Intermediairs zien toe op de naleving van wet- en regelgeving. Bij inhuur van zelfstandigen gaan zij daarin vaak verder dan dat de bestaande regels voorschrijven.”

Hij vindt dat de minister van Sociale Zaken vooral eens moet luisteren naar alle specialisten die niet in loondienst willen werken. Nijhuis: “Ze willen dat niet vanwege fiscale voordelen, maar vooral vanuit werkplezier. Daarom blijven wij ons sterk maken voor een duidelijke juridische positie van zelfstandigen.”