Mythe 4: Er is sprake van een ongebreidelde groei aan zzp’ers

Statistisch gezien (alhoewel cijfers vanuit de vorige eeuw niet heel betrouwbaar zijn) is het aantal zzp’ers heel geleidelijk gegroeid, in lijn met de arbeidsmarkt als geheel. Die groei is er al sinds medio jaren ‘80 van de vorige eeuw en ging door tot het begin van de eenentwintigste eeuw. Om de zoveel tijd werd er gewaarschuwd voor de (enorme) groei van het aantal zzp’ers. Dat was in de vorige eeuw zo en ook begin deze eeuw.

• Lees daarover meer in de publicatie Zelden Zo Populair: het zzp-schap. Zelfstandigen zonder personeel in de literatuur, drs. S.J.A. Hessels, drs. P.J.M. Vroonhof, EIM, Zoetermeer, september 2003.

Serie mythes over flexibele arbeidsmarkt ontkracht
In deze blogserie rekent arbeidsjurist Joop der Weduwen af met hardnekkige mythes over het werken in een steeds flexibeler arbeidsmarkt.
“Mijn definitie van een mythe is ‘een verhaal gebaseerd op hele en halve waarheden, dat een eigen leven is gaan leiden in de publieke opinie en debat’. De afgelopen jaren heb ik heel wat van deze mythes voorbij zien komen. Ze worden soms gebruikt om de werkelijkheid te simplificeren, soms om ontwikkelingen te duiden maar soms ook om de werkelijkheid te kleuren in een (politiek) gewenste richting, waarbij ook wel groepen van werkenden ‘weggezet’ worden.”
De mythes die ik belicht, schuren allemaal aan het juridische kader. De blogs gaan niet uitputtend in op alle juridische achtergronden (wet, regelgeving en jurisprudentie). Ze schetsen een algemeen beeld of tendens en proberen aan te geven wat er wel en niet klopt aan zo’n mythe.
Alvast een disclaimer: Bij alle mythes geldt: ze bevatten altijd een kern van waarheid, maar het is zelden de gehele waarheid! De context bij of rond de mythe is altijd goed om te bezien. Zoals de Hoge Raad dat aangeeft: je moet het ‘holistisch’ bekijken.”

Versnelling groei zzp’ers

We zien in de eenentwintigste eeuw een versnelling in de groei. Een kanttekening daarbij is dat sinds begin deze eeuw ook beter geregistreerd wordt wie als zzp’er werkzaam is. Voor die tijd was die registratie (gegeven de beperkte omvang) ook minder belangrijk. Daarom zijn de cijfers uit de vorige eeuw wat onbetrouwbaar.

Uit de cijfers blijkt de groei aan zzp’ers vooral tussen 2003 en 2020 (iets) groter dan de stijging van de omvang van de arbeidsmarkt. Hierbij moet wel gemeld worden dat in die periode de traditionele arbeidsmarkt ook wat kromp (financiële crisis) en dat er toen door verschillende oorzaken ook steeds meer personeel werd afgestoten.

• Zie voor meer cijfers en meer context de gegevens en het dossier zzp van het CBS.
• Lees daarover ook het rapport van ZiPconomy en het artikel De zzp’er bestaat wel. Feiten en cijfers over zelfstandigen zonder personeel

Kijken we naar de periode van 2013 tot en met halverwege dit jaar, dan blijkt het volgende:

Minder vaste contracten

Het voert te ver om alle jaren langs te lopen, maar er is duidelijk een trend te zien. Deze komt goed tot uitdrukking in de cijfers van 2022. In vergelijking met het eerste kwartaal van 2022 daalde het aantal vaste werknemers met 23 duizend. Het aantal vaste werknemers was in totaal 5,3 miljoen. In het tweede kwartaal van 2022 waren er 2,8 miljoen werknemers met een flexibele arbeidsrelatie, 85 duizend meer dan in het eerste kwartaal van 2022. Het aantal zelfstandigen zonder personeel nam met 31 duizend toe en bedroeg 1,1 miljoen in het tweede kwartaal van 2022.

Met andere woorden: objectief gezien nam het aantal werkenden toe. Maar ook blijkt dat deze groei vooral op het conto komt van mensen met een flexibel arbeidscontract en daarnaast, en in mindere mate, van zzp’ers. Het aandeel aan vaste arbeidscontracten nam af, in weerwil van de groei van de arbeidsmarkt!

Geen ongebreidelde groei van zzp’ers

Kortom, er is in de eerste plaats sprake van een toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt (zie eerdere blog) en dit heeft mede tot gevolg dat er ook een stijging is aan zzp’ers. Er is dus wel sprake van een toename van het aantal zzp’ers, maar deze houdt in feite gelijke tred met de groei van de arbeidsmarkt. De grootste groei zit echter bij flexibele arbeidscontracten. Kortom er is geen sprake van een ‘ongebreidelde groei’ aan zzp’ers! Met andere woorden: een mythe. Het is maar waar je aandacht naar uitgaat. Er is groei, maar de groei elders is groter.

Waarom roepen mensen dan om het hardst dat er sprake is van een ‘ongebreidelde’ groei van zzp’ers? Om dat te achterhalen zou je eerst moeten nagaan wie die mensen zijn en dan bezien wat hun belangen zijn om dit te roepen. Daar valt veel over te zeggen, maar dat is misschien iets voor een ander soort blog. Of misschien kunnen degenen die zich herkennen in deze ‘roepers’ dat zelf eens uitleggen. Waarom al die aandacht voor zzp’ers?

Trend beïnvloeden

Los van deze mythe kun je natuurlijk ook kijken waarom het zzp-schap steeds populairder wordt en mogelijk daardoor de groei van zzp’ers verklaren. Ook dit voert te ver om hier te behandelen en valt niet binnen de scope van deze artikelreeks. Maar door nieuwsgierig te zijn naar de oorzaken of aanleidingen om te kiezen voor zzp-schap, kun je als wetgever, maar ook als werkgevende, misschien ook de trend (als je dat wilt) beïnvloeden met maatregelen.

Lees ook in deze serie:

• Mythe 1: Het arbeidsrecht is sterk verouderd
• Mythe 2: Het vaste contract wil men niet
• Mythe 3: Handhaven van de grenzen tussen werknemer en zzp’er is onmogelijk
• Mythe 5: De moderne arbeidsmarkt – waaronder de platformeconomie – past niet meer in het huidige recht