AOV akkoord splijt zzp-wereld. SEO onderzoek: draagvlak rond 40%

Zeer gemengde reacties uit de zzp-wereld op voorstel van de Stichting van de Arbeid voor een publieke, collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Een overzicht van reacties. Eerder onderzoek van SEO Economisch Onderzoek laat zien dat er een draagvlak onder zzp’ers zou moeten zijn van rond de 40%.

Gisteren presenteerde de Stichting van de Arbeid (STAR) haar advies aan het kabinet hoe te komen tot een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen zonder personeel. Het kabinet komt voor de zomer met een inhoudelijk reactie.

De meningen over het bereikte akkoord onder zelfstandigen en hun vertegenwoordigers zijn zeer gemengd. Een aantal zzp-organisaties heeft mee onderhandeld met het akkoord en zijn, na een ledenraadpleging, ook akkoord gegaan met het voorstel.

Andere organisatie zijn vaak wel gehoord door de werkgroep van de Stichting van de Arbeid, maar het gros daarvan geeft geen steun aan dit voorstel.

Akkoord op hoofdlijnen:

- Uitkering van maximaal het minimumloon niveau
- Arbeidsongeschiktheidscriteria conform WIA
- Premie wordt inkomensafhankelijk: 8% inkomen bij wachttijd 52 weken (met max van 200 per maand)
- Variabele wachttijd (tussen half jaar en twee jaar), wat effect heeft op premie
- Aanvullende verzekering via private markt mogelijk
- Opt-out mogelijkheid voor hen die verzekering hebben/nemen met minimaal gelijk uitkeringsniveau

Zie voor meer informatie dit artikel (met link naar volledig akkoord)

ZZP organisaties

Laten we voorop stellen dat de zelfstandigen, met en zonder personeel, een lage organisatiegraad hebben. Daarbij is het landschap van zzp-belangenorganisaties zeer versnipperd en diffuus. Zo zijn de nodige zelfstandigen lid van een beroepsorganisatie die opkomt voor de zelfstandigen, maar niet ook lid van een zzp-belangenbehartiger. Soms zijn die beroepsorganisatie dan wel weer direct of indirect verbonden aan koepels van zzp-organisaties of andere lobby clubs.

Daarbij komt nog dat een deel van de zelfstandigen zich niet zal herkennen in de term ‘zzp’ – die in deze context veel gebruikt wordt – maar toch onderdeel zijn van dit akkoord.

In een eerder artikel (zie hier) hebben we al eens een overzicht proberen te maken van welke organisaties zeggen op te komen voor de zzp-belangen. Van een flink aantal vroegen we hun mening over dit akkoord.

Voor (of bijna voor) het akkoord

Het Platform Zelfstandig Ondernemers was onderdeel van de commissie die dit voorstel heeft uitgewerkt. De inzet van Margreet Drijvers, directeur van PZO, was dat er een mogelijkheid komt om onder deze regeling uit te komen indien je al een eigen, afdoende verzekering hebt. Daarnaast moet het betaalbaar zijn. Drijvers ziet die punten voldoende terugkomen in het voorstel. Binnen de ‘Malietoren’, waar PZO samenwoont met VNO/NCW en MKB Nederland, is PZO de voorzitter van het Platform ZZP. Daarin zijn brancheleden van VNO, MKB en PZO vertegenwoordigd. PZO zegt dat via regionale verenigingen veel zzp’ers aangesloten zijn bij een van die drie. Daarmee claimt PZO naar schatting 100.000 zzp’ers te vertegenwoordigen.

ZZP Nederland

ZZP Nederland, met volgens haar eigen opgave zo’n 40.000 leden, had PZO het mandaat gegeven om ook namens haar te onderhandelen. Nu het akkoord er ligt, maakt ZZP Nederland haar eigen afweging.

Na een ledenraadpleging schaart ZZP Nederland zich voorzichtig achter het akkoord. Het is een ‘stap op weg’. “In beginsel heeft elke ondernemer moeite met een verplichting, maar aan de andere kant is het noodzakelijk om de nadelige gevolgen van ons huidige systeem die gelden voor een grote groep zelfstandigen op te lossen. Te veel zelfstandigen kunnen zich nu niet verzekeren”, zo staat te lezen in een reactie. ZZP Nederland wil vooral meepraten over de verdere invulling van het voorstel.

FNV Zelfstandigen

Ook een vertegenwoordiger van sector FNV Zelfstandigen, binnen FNV het kenniscentrum over zzp‘ers, was onderdeel van de werkgroep die met dit voorstel is gekomen. De sector FNV Zelfstandigen heeft 11.000 leden. Daarnaast zijn er zzp’ers aangesloten bij FNV bonden als de Kunstenbond, de NVJ, FNV Mooi en de Horecabond.

Ook hier is een raadpleging gehouden. FNV Zelfstandigen stemt in het akkoord. 57% was voor.

Bij de NVJ (journalisten) stemde 42,2 procent voor het voorstel voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering van minister Wouter Koolmees. Bijna evenveel leden (41,1 procent) stemden tegen. “Met dit minieme verschil is duidelijk dat een groot deel van de leden bedenkingen hebben over het huidige voorstel. Hierin wordt onvoldoende antwoord geboden voor freelancers die de extra kosten niet kunnen doorberekenen in hun tarieven, gelet op de markt waarin journalisten opereren.”

De Kunstenbond is niet akkoord gegaan. Ook bij FNV Mooi was geen meerderheid voor het akkoord.

Lees ook: CNV jokt over vermeend onderzoek draagvlak akkoord

Tegen het akkoord

De Werkvereniging

“Niet door de polder gehoord dus ook niet met het voorstel akkoord!”, zo luidt de reactie van de Werkvereniging. Deze organisatie die op wil komen voor de ‘modern werkende’ ageert al langer (zie deze petitie) tegen een aparte verzekering voor zelfstandigen en pleit voor één regeling voor alle werkenden. Een aparte regeling vindt de Werkvereniging ouderwets. De Werkvereniging claimt een achterban te hebben van 122.353 mensen van wie ze (indirect of direct) de belangen behartigen.

Als alternatief op het huidige voorstel, kwam de Werkvereniging, met een flink aantal andere organisaties (niet allemaal zzp-vertegenwoordigers) met idee om IVA, een werknemersverzekering, ook open te stellen voor zelfstandigen (zie hier). De werkgroep van de Stichting van de Arbeid vindt het bereik van die regeling echter te beperkt.

De ondernemersclub van Hans Biesheuvel en Mirjam Bink komt ook op voor de belangen van zelfstandig ondernemers. ‘Wij zijn niet verrast’, zo zegt Mirjam Bink over het advies van De Stichting van de Arbeid. Zij vindt het jammer dat niet is meegegaan in het idee van diverse zzp- en ondernemersorganisaties om de Commissie Borstlap te volgen en voor alle werkenden een arbeidsongeschiktheidsregeling te treffen. ‘Wij zien vooral het risico dat er opnieuw een gedrocht van een wet wordt gemaakt op basis van een akkoord uit de oude polder (denk aan de WWZ, DBA en de WAB). De Nederlandse arbeidsmarkt heeft een veel bredere oplossing nodig’, zegt Bink. ‘Op deze manier ontstaat er een lappendeken van wetten die niet passen bij de arbeidsmarkt van de toekomst.’

ONL blijft de komende maanden in gesprek en wil politici overtuigen dat er in een bredere context gekeken moet worden naar inkomenszekerheid voor alle werkenden.

Kunstenbond (FNV)

De Kunstenbond is tegen het akkoord vanwege de hoogte van de premie. “Voor veel kunstenaars en andere beroepsbeoefenaren in de culturele sector is de premie van 8 procent over het inkomen niet op te brengen. Mogelijkheden om de premie door te berekenen in de prijzen van producten of tarieven zijn er veelal niet.

FNV Mooi

Leden van FNV MOOI waren duidelijk kritischer op het voorstel dan de rest van FNV. De kritiek gaat niet zo zeer op de verplichte AOV-verzekering of de inhoud, maar wel op de hoogte van de kosten van de verplichte verzekering. 41,5% stemde negatief; 30,5 positief.

Zelfstandigen Bouw

“Het advies blinkt uit in eigen belang vanuit VNO-NCW: geen aov-plicht voor zelfstandigen met personeel; mogelijke uitzondering voor agrarische sector.” Zo reageert Charles Verhoef van Zelfstandigen Bouw. “De onderkant kan de fors extra lastenverzwaring niet doorberekenen aan opdrachtgevers. Hun positie wordt nog nijpender”, waarschuwt Verhoef. “De rekening voor aov-plicht moet rechtstreeks op het bordje van de opdrachtgevers worden gelegd.” Verhoef wijst er op dat een flink deel van de zzp’ers de premie niet kan aftrekken van de belastingen omdat ze een te laag inkomen hebben. Door niet te kiezen voor een algehele regeling gaat de STAR ’voorbij aan de groeiende diversiteit op de arbeidsmarkt‘

Solopartners

Lex Tabak van Solopartner, een brancheorganisatie die opkomt voor de belangen van zzp’ers in de zorg, zegt het teleurstellend te vinden dat “de polder wederom heeft besloten over zzp’ers, in plaats van met zzp’ers. Voor zzp’ers in de zorg is het niet noodzakelijk om een verplichte AOV te organiseren, omdat onze achterban weloverwogen nadenkt over hoe zij om moet gaan met arbeidsongeschiktheid. Veel liever hadden we een solidaire basisvoorziening voor alle werkenden gezien, zoals we ook voorgesteld hebben. Dit voorstel is helaas terzijde geschoven.”

LTO: Wij doen niet mee

Dat de boerenlobby machtig is, dat weten we. LTO heeft er al bij het opstellen van het pensioenakkoord voor gezorgd dat agrariërs – waaronder een deel van de meest draagkrachtige zzp’ers – buiten dit akkoord blijven. Met als argument dat hun inkomensrisico’s al gedekt zijn. De commissie plaats daar wel een kanttekening bij: ’of het in de rede ligt bedrijven uit de agrarische sector uit te zonderen, is uiteindelijk een politieke afweging’.

Draagvlak

De zzp-clubs zijn zelf dus flink verdeeld. Wat zegt dat nu over het draagvlak onder zelfstandigen voor dit plan? Wie twitter leest moet flink op zoek naar voorstanders, maar deze bubble is natuurlijk niet erg representatief.

Uit eerdere onderzoeken komt naar voren dat:

Een substantieel deel van de zzp’ers heeft het principiële standpunt dat een ondernemer zijn/haar eigen keuzes moet maken.
Een ander deel ziet vooral bezwaren tegen de uitvoering en/of hoogte van de premies
Er is ook een structureel deel onder zzp’ers die zowel principieel voorstanders is (iedereen moet mee doen aan collectief sociaal stelsel) als praktisch (deel zzp kan zich nu niet betaalbaar verzekeren).

In 2015 deed FNV een groot onderzoek, ook onder leden van PZO en ZZP Nederland. Toen bleek 62% tegenstander te zijn van een verplichte aov-verzekering.

Uit het ZZPKiest Kompas van ZiPconomy (zie hier) naar aanleiding van de Tweede Kamer verkiezingen 2017, en ingevuld door meer dan tienduizend zelfstandigen, bleek dat 22% voor de stelling was: ‘zzp’ers moeten verplicht meedoen aan een collectief arbeidsongeschiktheidsverzekering’, 63% was tegen deze stelling.

In beide onderzoeken werd geen premiehoogte of eigenrisicoperiode genoemd, noch de opt-out mogelijkheid die in dit voorstel zit.

In een recent onderzoek van Wieteke Conen (UvA) vond 47% van de zzp’ers dat het de taak is van de overheid om arbeidsongeschiktheid op te vangen voor alle werkenden. Ook zzp’ers die wél een AOV hebben, zijn het vaak eens met de stelling. Een kwart is het oneens.

Het SEO Economisch Onderzoek deed vorig jaar een onderzoek over keuzes rond sociale zekerheid. Toen werd het draagvlak onder zzp’ers voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Daarbij hielden ze rekening met de variatie in premie en de hoogte van de uitkering. Op basis van dat onderzoek stelde SEO directeur Bas ter Weel vorige week het FD dat er “wel degelijk draagvlak zou zijn onder zzp’ers voor een verplichte verzekering’ en noemde een percentage van 60%. Op twitter licht hij toe dat hij die uitspraak baseerde op lagere premies dan die nu bekend zijn.

Wanneer we hetzelfde onderzoek er bij pakken, dan zien we dat bij de voorgestelde premie van 8% en een uitkering op minimumloonniveau, het draagvlak onder zzp’ers zo’n 40% is.