Rapportage Belastingdienst handhaving schijnzelfstandigheid: 800 bedrijfsbezoeken, arbeidsmarkteffect zichtbaar

De Belastingdienst heeft dit jaar 842 bedrijven bezocht om na te gaan of zij voldoen aan wet- en regelgeving rond schijnzelfstandigheid. Bij 237 bedrijven is gestart met een boekenonderzoek. Dat is een zwaardere controle; een bedrijfsbezoek geldt als een meer oriënterend gesprek waarna bijvoorbeeld een waarschuwing kan worden gegeven.

Het effect van de intensivering van de controles en alle communicatie over het opheffen van het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025 is ook terug te zien in arbeidsmarktcijfers. Het aantal zzp’ers daalt. Dat – en meer – schrijven minister Paul en staatssecretaris Heijnen in een brief aan de Kamer.

Inzet Belastingdienst

Zoals afgesproken heeft de Belastingdienst 80 fte ingezet op de handhaving schijnzelfstandigheid. Dat verloopt volgens de bewindspersonen volgens planning.

Het aantal bezoeken is – zoals vooraf ook aangekondigd – niet toegenomen. Wat veranderd is, is de eventuele consequentie van een onderzoek. Vanaf 2025 kunnen er weer naheffingen worden opgelegd; na 2026 kan er weer worden beboet.

In de brief staat uitgelegd dat de medewerkers van de Belastingdienst een groot deel van hun tijd bezig zijn met uitleg en informatie, om zo opdrachtgevers te ondersteunen bij het beoordelen van de arbeidsrelatie en het goed toepassen van fiscale regels. Het blijkt dat opdrachtgevers na zo’n bedrijfsbezoek vaak vrijwillig besluiten om de processen rondom het inhuren van arbeidskrachten te versterken. In dat geval vindt er geen boekenonderzoek plaats, mogelijk wel een extra bezoek om te controleren of de intenties ook zijn omgezet in daden.

Zachte landing

Het kabinet bevestigt dat de periode van een ‘zachte landing’ aan het einde van dit jaar afloopt. De Tweede Kamer verzocht eerder om het in 2025 nog een beetje rustig aan te doen. Daarom begint de Belastingdienst dit jaar in principe met een oriënterend bedrijfsbezoek.

Na 1 januari wordt dat anders. Vanaf dan kunnen er weer boetes worden opgelegd en zal sneller worden gestart met een meer formeel boekenonderzoek.
Eerder dit jaar nam de Kamer een motie aan om de periode van de zachte landing te verlengen. Het kabinet gaf snel daarna aan die motie niet te zullen uitvoeren, omdat dat “goed gedrag ontmoedigt” en juist partijen bevoordeelt “die geen werk hebben gemaakt van de aanpak van schijnzelfstandigheid”.
Het kabinet laat in haar brief weten vast te houden aan dat standpunt.

Communicatie

Paul en Heijnen leggen in de Kamerbrief verder uit dat bij beide ministeries het besef aanwezig is dat er behoefte blijft aan meer informatie. Naast de lopende communicatiecampagnes heeft de Belastingdienst daarom toch ook weer apart Handhavingsplan Arbeidsrelaties 2026 opgesteld, met de titel ‘Handhaven volgens de normale regels.”  Na 2026 moet alles weer ‘normaal’ zijn en is een en ander geïntegreerd in de regulering handhaving

Verder wordt in de brief verwezen naar de website ‘hetjuistecontract.nl’. Daar zijn nieuwe praktijkvoorbeelden uit sectoren aan toegevoegd. Het gebruik van de webmodule is afgenomen; de bewindspersonen weten niet waardoor dat komt.

Nieuwe wetgeving

Naast handhaving en communicatie is en blijft er behoefte aan nieuwe wetgeving. Het kabinet zet daarom de Vbar door. Deze wet, die bestaande rechterlijke uitspraken moet codificeren, moet voor de markt, de uitvoeringsorganisaties en de rechtspraak inzichtelijker maken wanneer als zelfstandige of als werknemer kan worden gewerkt.

Binnen de Tweede Kamer is er weinig enthousiasme voor die wet. VVD, D66, CDA en SGP kwamen al met een alternatief – de Zelfstandigenwet – maar dat voorstel is nog verre van gereed.

• Lees ook: Kabinet dringt aan op spoedige behandeling Vbar

Arbeidsmarkteffecten

De effecten van het beleid meetbaar maken is lastig, zo schrijven de bewindspersonen. Maar door verschillende methoden te gebruiken ontstaat wel een beeld. Analyses op basis van administratieve data (zoals KVK), fiscale aangiften en de Enquête Beroepsbevolking laten namelijk allemaal in meer of mindere mate zien dat zelfstandigen vaker overstappen naar loondienst. Vooral rond eind 2024 is een sterke toename te zien van zzp’ers die hun inschrijving beëindigen en binnen enkele maanden in loondienst gaan werken, zo valt te lezen. Ook zelfstandigen die hun onderneming aanhouden maar minder omzet draaien, bouwen hun zzp-activiteiten vaker af en breiden hun uren in loondienst uit.

Deze trend wordt bevestigd door fiscale gegevens: de groep zzp’ers die minder omzet behaalt en tegelijkertijd meer uren in dienstverband werkt, groeit gestaag sinds 2024. Tegelijkertijd wordt de groep zelfstandigen die juist meer omzet draait en minder afhankelijk is van loondienst kleiner. Uit de Enquête Beroepsbevolking blijkt bovendien dat steeds meer mensen hun hoofdbaan verschuiven van zelfstandigheid naar loondienst, wat erop wijst dat het zwaartepunt van hun werkinkomen vaker bij een werkgever komt te liggen dan in de eigen onderneming.

Op 18 december spreken de twee bewindspersonen met de Tweede Kamer over het handhavingsbeleid en de gevolgen daarvan.