HR-professionals bevragen politici over arbeidsmarktplannen: ‘Wie gaat het werk doen?’

“HR-professionals staan met hun voeten in de klei”, zegt Wim Davidse, hoofdredacteur van HRMorgen. “Ze zitten midden in de dynamiek van de arbeidsmarkt. Ze weten wat werkgevers nodig hebben, waar organisaties tegenaan lopen én wat werkenden zelf belangrijk vinden.”

In de aanloop naar de verkiezingen vroeg HRMorgen daarom aan zijn lezers: Wat moet politiek Den Haag nú doen om de arbeidsmarkt weer werkbaar te maken? De uitkomsten legden we voor aan Inge van Dijk (CDA), Daan de Kort (VVD), Henk Vermeer (BBB), Hans Vijlbrief (D66) en Mariette Patijn (GL/PvdA).

Over de uitdagingen op de arbeidsmarkt is iedereen het wel eens. Maar dan de oplossingen. Juist daarover verschillen de politieke partijen flink van mening, zo bleek weer tijdens het Groot Arbeidsmarktdebat dat 20 oktober in Den Haag plaatsvond.

Zet vijf goedgehumeurde politici en een volgepakte zaal met een mondig publiek bij elkaar en je krijgt… een spannende discussie. Want plannen maken is één, maar wie moeten die waarmaken? Precies: mensen.

HR-professionals: krapte blijft de grootste zorg

De nummer één zorg van HR-professionals? Nog altijd de arbeidsmarktkrapte. Zo blijkt uit de enquête onder lezers van HRMorgen.

Hun boodschap aan de politiek: Kies koers. Investeer structureel in mensen. In opleiding, ook over sectoren heen. In omscholing en duurzame inzetbaarheid. En zet ook arbeidsmigranten en statushouders in om gaten te dichten.

Daarnaast vinden ze dat werken meer moet lonen. Dat betekent: betere voorwaarden om door te werken, meer prikkels voor fulltime werk en voldoende ruimte voor een gezonde werk-privébalans.

Wat HR-professionals en werkgevers vooral níet willen? Nóg meer regels. Vooral de Wet verbetering Poortwachter krijgt ervan langs: te lang, te zwaar. Ze willen ook minder toeslagen, dan wordt werken vanzelf aantrekkelijker.

Welke plannen hebben politieke partijen met de arbeidsmarkt?

Wat willen de politici doen aan die nijpende personeelstekorten? Inge van Dijk (CDA) ziet arbeidsmigranten als belangrijk arbeidspotentieel. “Zonder arbeidsmigranten kan Nederland niet, maar laten we wel zorgen voor fatsoenlijke huisvesting.”

Want het lukt al jaren niet om de problemen in de huisvesting voor arbeidsmigranten echt aan te pakken en uitbuiting aan de onderkant van de arbeidsmarkt tegen te gaan. De Wtta moet daarbij gaan helpen.

Ook BBB’er Henk Vermeer noemt arbeidsmigranten onmisbaar: “Willen we volle schappen, dan hebben we hen nodig.” Volgens hem ligt het probleem bij de handhaving: “Malafide uitzenders verpesten het voor de goede.”

Mariëtte Patijn (GL/PvdA) vindt vooral dat arbeidsmigranten beter beschermd moeten worden. Ze wil daarom af van uitzendconstructies in sectoren waar veel misstanden voorkomen. “Laat werkgevers hun mensen direct aannemen en goed behandelen.”

Hans Vijlbrief (D66) vraagt zich af of Nederland wel moet blijven leunen op laagbetaalde, arbeidsintensieve sectoren waarin mensen structureel worden uitgebuit. “Richt je op hoogproductieve sectoren.”

De VVD ziet de oplossing in innovatie. “Gebruik ons eigen arbeidspotentieel en stimuleer robotisering”, zegt Daan de Kort. Net als BBB pleit de partij voor strengere handhaving, maar geen verbod.

Meer arbeidsethos?

Nederland is wereldkampioen parttime werken. Moeten we meer uren maken om de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen? De politiek kan fulltime werken aantrekkelijker maken, want wie nu parttime werkt, houdt per uur netto méér over dan een fulltimer.

De VVD wil daarom dat de vijfdaagse werkweek weer de norm wordt, met bijna gratis kinderopvang. D66 steunt dat plan en wil ook een bonus voor wie meer dan vier dagen werkt.

Patijn van GroenLinks-PvdA ziet het juist anders en pleit voor een vierdaagse werkweek. CDA’er Inge van Dijk noemt het opleggen van zo’n norm “ingewikkeld” en waarschuwt voor extra druk “in een al hypernerveuze samenleving.”

Over één ding zijn de partijen het wél eens: het huidige toeslagenstelsel is te complex en geeft verkeerde prikkels. BBB wil het in één klap afschaffen, “de nucleaire optie”, aldus Henk Vermeer. Ook D66 wil ervan af, maar staatssecretaris Vijlbrief denkt dat dat nog zeker vier tot acht jaar gaat duren.

Cristel van de Ven, voorzitter van de Vereniging Zelfstandigen Nederland, mist in dit debat één groep: de zelfstandigen.

“Waarom vragen jullie je niet af hoe het komt dat juist zzp’ers meer en langer wíllen én kúnnen werken?” zegt ze. Volgens haar kijkt Den Haag nog altijd te veel naar vaste contracten. BBB geeft haar gelijk en ook Vijlbrief (D66) erkent dat zelfstandigen vaak meer werkgeluk ervaren, juist omdat zij zelf de baas zijn over hun leven.

Nog een wereld te winnen op de arbeidsmarkt

Ruim een miljoen mensen staan in Nederland langs de zijlijn, terwijl ze graag willen werken. Het benutten van dit onbenut arbeidspotentieel kan helpen de krapte op de arbeidsmarkt te verminderen.

Volgens Daan de Kort (VVD) kunnen veel mensen met een bijstandsuitkering aan het werk als ze goed worden begeleid. Ook mensen met een beperking horen daarbij. “Kijk naar wat wél kan. Werk moet bovendien meer lonen”, zegt hij. Dat kan bijvoorbeeld door de eerste belastingschijf te verlagen.

Mariëtte Patijn (GL/PvdA) ziet een rol voor uitzendbureaus. “Zij kunnen deze groepen duurzaam aan werk helpen.”

Hans Vijlbrief (D66) pleit voor extra investeringen in onderwijs en een individueel leerbudget, zodat mensen een leven lang kunnen leren. Patijn wil dat dit budget ook inkomensverlies bij carrièreswitches opvangt.

Tijdens het gesprek stelde Bart Dikkeschei van Heroyam, een uitzendbureau voor nieuwkomers, de vraag waarom we het arbeidspotentieel van de honderdduizend mensen in AZC’s niet beter benutten? Slechts drie procent van hen werkt.

CDA en D66 zien dat er bij sommige partijen angst bestaat: als asielzoekers eenmaal mogen werken, krijgen ze misschien ook hoop om te blijven. Volgens de BBB ligt de oplossing vooral in een snellere afwikkeling van asielprocedures, zodat eerder duidelijk is wie mag blijven en wie niet.

Meer wendbaarheid en mobiliteit

HRMorgen-lezers vragen de politiek volgens Davidse ook om een wendbare arbeidsmarkt: meer vrijheid, minder regels. Er is een roep om contractneutraliteit waarbij iedereen, ongeacht contracttype, voor hetzelfde werk zoveel mogelijk gelijke rechten, kansen en arbeidsvoorwaarden krijgt.

Ook moeten mensen makkelijker kunnen overstappen naar een andere baan of sector. Opleiden en omscholen moeten daarbij vanzelfsprekend zijn.

De VVD benadrukte dat het contract inderdaad geen doel op zich mag zijn, maar een middel. “Mensen moeten zelf kunnen bepalen hoe ze willen werken”, stelde de partij. Volgens de liberalen wordt de arbeidsmarkt pas echt wendbaar als regels verdwijnen, zoals de verplichte transitievergoeding. Ook wil de VVD de loondoorbetaling bij ziekte terugbrengen van twee naar één jaar.

Patijn van GroenLinks-PvdA plaatst daar kanttekeningen bij. “Ik denk allereerst aan de werknemers”, zegt ze. “Goed werkgeverschap begint met goed zorgen voor je mensen. Iedereen heeft recht op bescherming.”

Saskia Kapper, voorzitter van brancheorganisatie Bovib, vraagt zich af waarom het debat te vaak blijft hangen in het traditionele beeld van werkgevers en werknemers. “De vraag gaat over contractneutraal werken en daar horen zelfstandigen ook bij”, benadrukt ze.

Volgens Kapper wordt de economische groei inmiddels geremd door de stroperigheid van de arbeidsmarkt. “We zeggen steeds: vast moet minder vast en flex minder flex. Maar alle regels en wetten draaien maar aan één knop: flex minder flex. Het werkt alleen als je aan het hele systeem sleutelt, niet aan één onderdeel. En dat gebeurt nu niet.”

De BBB is het daarmee eens. Ze pleiten voor een benadering waarin de mens centraal staat, niet de contractvorm. Dat, aldus de partij, is de essentie van contractneutraal denken.

Minder regels voor zelfstandigen graag

Tot slot, voordat iedereen huiswaarts keert (of aan de welverdiende borrel begint), nog even over de zelfstandigen. Volgens Jan Willem Weijers, hoofdredacteur van ZiPconomy, kwamen via ZZPkiest.nu twee interessante dingen naar voren.

Ten eerste: een ruime meerderheid, bijna 60% van de zelfstandigen, maakt zich ernstig zorgen over het teruglopen van het aantal opdrachten. Nog eens 20% zegt zich daar enigszins zorgen over te maken. Kortom: bijna 80% van de zelfstandigen ziet het aantal opdrachten afnemen en maakt zich daar zorgen over.

Het tweede punt is misschien nog opvallender. In de enquête werd gevraagd of er ruimte zou moeten zijn voor een uitruil: strengere of juist soepelere regels, meer of minder verplichtingen. Wat blijkt? De meeste zelfstandigen kiezen liever voor iets meer verplichtingen, bijvoorbeeld op het gebied van verzekeringen en pensioen, in ruil voor minder strenge criteria. Met andere woorden: minder regeldruk, meer flexibiliteit.

Kan de zelfstandigenwet hier de gewenste vernieuwing en zekerheid brengen? “Oh, zeker”, zegt Vijlbrief (D66). Het initiatiefwetsvoorstel Zelfstandigenwet is ingediend door VVD, D66 en CDA. BBB steunde het plan aanvankelijk, maar vindt de wet inmiddels te complex geworden. Wordt vervolgd… ná 29 oktober.

Het Groot Arbeidsmarktdebat: vijf politieke partijen, vijf beloftes over de arbeidsmarkt

Wat mogen we van jullie verwachten qua arbeidsmarktbeleid en welke plannen zijn echt anders dan die van de andere partijen? Die vraag stelde dagvoorzitter Marijke Roskam aan het einde van het Groot ArbeidsmarktDebat. Hier de antwoorden van respectievelijk Inge van Dijk (CDA), Daan de Kort (VVD), Henk Vermeer (BBB), Hans Vijlbrief (D66) en Mariette Patijn (GL/PvdA).

Het Groot Arbeidsmarktdebat is een initiatief van de brancheorganisaties ABU, NBBU, RIM, Bovib en VvDN, mede georganiseerd door ZiPmedia, uitgever van onder meer HRMorgen.

Lees ook over het Groot Arbeidsmarktdebat:

• Het Groot Arbeidsmarktdebat: ‘Zelfstandigenwet moet er komen, linksom of rechtsom’

• GL-PvdA en BBB botsen over arbeidsmigratie, CDA, VVD en D66 kiezen gulden middenweg