Wet BAZ: feiten en fabels rond de verplichte AOV voor zzp’ers

De Basisverzekering Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen (BAZ) is een verplichte publieke verzekering voor zelfstandigen die als IB-ondernemers te boek staan (eenmanszaak, VOF, et cetera). Het ministerie van Sociale Zaken heeft onlangs een herziene versie van het wetsvoorstel voor de BAZ gestuurd naar de Raad van State voor een advies. In deze herziene versie wordt de wachttijd – voordat gebruikgemaakt kan worden van de verzekering – verlengd van één naar twee jaar.

Voor die periode van twee jaar zullen zelfstandigen dus zelf verantwoordelijk blijven om een voorziening te regelen voor inkomensverlies. Een gevolg van de langere wachttijd is dat de premies zouden kunnen verlaagd naar 5,4% van de winst uit onderneming (oorspronkelijk zou dat 6,5% zijn). De uitkering na twee jaar arbeidsongeschiktheid ligt op het niveau van het wettelijk minimumloon.

Stevige onderhandelingen

Wat betekent het aangepaste wetsvoorstel concreet voor zelfstandig werkend Nederland? In ZiPTalk gaat Hugo-Jan Ruts (ZiPmedia) in gesprek met Cristel van de Ven, voorzitter van de koepel van belangenbehartigers voor zelfstandigen VZN en Cosmas Blaauw, oprichter van SharePeople.

Van de Ven heeft namens VZN aan tafel gezeten bij het totstandkoming van (de herziening van) het wetsvoorstel. “Er is stevig onderhandeld”, stelt zij. En dat was nodig ook. Want over de eerste versie stelde zowel de Belastingdienst als het UWV dat de BAZ onuitvoerbaar was. Van de Ven is vooral tevreden over drie punten in het definitieve wetsvoorstel die tijdens de onderhandelingen uit het vuur zijn gesleept:

1. De wachttijd gaat van één naar twee jaar; pas na twee jaar kunnen zelfstandigen gebruik maken van de BAZ (daardoor kan de premie omlaag)
2. Er geldt een franchise voor deeltijd-zzp’ers; mensen die het zzp-schap combineren met een baan in loondienst vallen niet onder de BAZ (als zij vanuit hun WIA-verzekering al voldoende verzekerd zijn.)
3. Er is een opt-outregeling; de zzp’er die al een (private) verzekering heeft die minimaal hetzelfde uitkeert, hoeft niet mee te doen.

Dit herziene wetsvoorstel brengt meer vrijheid, stelt Van de Ven. “Als jij als zelfstandige een eigen verzekering bij een private verzekeraar kunt afsluiten die voor jou beter uitpakt, dan mag dat.” Maar dat betekent ook meer verantwoordelijkheid voor de zelfstandig ondernemer, voegt zij daaraan toe. “Twee jaar is een lange wachttijd. Dus je moet als zelfstandige ook kijken hoe je een buffer kunt opbouwen om die periode te overbruggen.” En die arbeidsongeschiktheidsuitkering krijg je niet zomaar, waarschuwt zij. “Je moet echt heel erg ziek zijn wil je een uitkering krijgen. Die krijg je alleen als je niet meer in staat bent zelf het wettelijk minimumloon te verdienen. En de uitkering is maximaal het wettelijk minimumloon.”

Premie gemaximeerd

Omdat de arbeidsongeschiktheidsverzekering is gemaximeerd, is overigens ook de premie gemaximeerd. In de markt zingen allerlei bedragen rond die niet kloppen. Van de Ven formuleert het helder: “Als je ongeveer anderhalf keer het wettelijk minimumloon verdient als zelfstandige (winst uit onderneming) dan betaal je de maximale premie. Zit je met je winst uit onderneming daaronder, dan betaal je minder premie.”
Dus als rekenvoorbeeld; vooralsnog, gebaseerd op berekeningen vanuit het huidige minimumloon, zou het gaan om een premie van € 171 in de maand als de winst uit onderneming € 38.000 per jaar is. Verdien je als zelfstandige maar de helft daarvan, dan betaal je ook maar de helft aan premie. De premie is overigens bruto, dus aftrekbaar.

Geen gelijkheid, wel gelijkwaardigheid

De BAZ is heel iets anders dan de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor mensen in loondienst (WIA), legt Van de Ven uit. “Wij streven ook niet naar gelijkheid, maar naar gelijkwaardigheid tussen een werknemer en een zzp’ers. Daarom past deze verzekering goed bij het karakter van het zelfstandig ondernemerschap. Een zelfstandig ondernemer heeft andere drijfveren en behoeften dan een werknemer. Daarom is het goed dat zelfstandigen in elk geval niet worden verplicht om een WIA-verzekering af te sluiten.”

Iedereen geaccepteerd

Cosmas Blaauw is vooral enthousiast over het feit dat de BAZ een publieke regeling is, uit te voeren door het UWV, waarin iedereen geaccepteerd moet worden. Mensen die vanwege een medisch verleden niet geaccepteerd worden door private verzekeraars mogen bij de BAZ niet geweigerd worden. “Iedereen, ongeacht medisch verleden of leeftijd gaat geaccepteerd worden. Ook al ben je 62 jaar. Ik hoor mensen die boos zijn – ‘ik moet me verplicht verzekeren, maar ik kan me niet eens verzekeren, want ik ben tien jaar geleden bij een psycholoog geweest’ … Dat is dus echt een fabeltje. Iedereen gaat geaccepteerd worden.”

BAZ is geen bijstand

Een andere veelgehoorde fabel: ‘straks moet ik gaan betalen voor een bijstandsuitkering waar ik nu ook al recht op heb’. Van de Ven zegt hierover: “Het heet weliswaar een basisarbeidsongeschiktheidsverzekering, maar het bedrag dat wordt uitgekeerd, is hoger dan de bijstand, namelijk het minimumloon.” Een ander verschil, bij de bijstandsuitkering wordt ook naar het inkomen van de partner gekeken (verdient die voldoende, dan krijg je niks). Dat is bij de BAZ niet het geval, je hebt recht op de uitkering ongeacht het inkomen van je partner. “Je hoeft je huis niet op te eten en je hoeft ook niet het spaargeld van jezelf en van je partner op te eten. Je moet alleen wel een buffer hebben om de eerste twee jaar ziekte door te komen,” aldus Van de Ven.

Karige regeling

Van de Ven wil daarmee gelijk nog een fabel ontkrachten, namelijk dat mensen denken dat het straks met de BAZ allemaal goed geregeld is. “Het ontslaat je nog steeds niet van je eigen verantwoordelijkheid als zelfstandige om te kijken of je uitkomt met die twee jaar wachttijd en de uitkering ter hoogte van het minimumloon als je helemaal afgekeurd bent. Veel mensen hebben een levenspatroon dat meer geld vereist.”

Hugo-Jan Ruts voegt daaraan toe dat de minister van SZW (destijds Van Huijm, red.) hierover ook niet goed gecommuniceerd heeft. In een LinkedIn-post stelde de inmiddels afgetreden minister dat de BAZ ‘fijn is als je ziek wordt of een ongeluk krijgt’. “Maar er zijn maar weinig mensen die twee jaar lang ziek zijn en daarna niks meer kunnen. Voor ziektes waardoor je lange tijd uitvalt, maar op een gegeven moment wel weer van herstelt, is geen regeling.” Van de Ven is het daarmee eens. “Ze doen alsof het eigenlijk een hele goede regeling is, maar hij is echt heel erg karig. Ik denk overigens ook dat de premie die nu wordt gevraagd niet in verhouding staat tot de hoogte van de uitkering en het moment dat je die uitkering krijgt.”

Uitvoering BAZ niet voor 2030

En dan het fabeltje dat de BAZ er snel komt. Dat is niet zo, stelt Van de Ven. “De minister wil de BAZ graag voor 1 juli 2026 behandeld hebben in de Tweede Kamer. Dit omdat er EU-gelden aan vastzitten.” (De BAZ maakt namelijk onderdeel uit van de plannen die Nederland bij Europa heeft ingediend om aanspraak te maken op het coronaherstelfonds. Bij het niet nakomen van die afspraken – waar ook de aanpak tegen schijnzelfstandigheid onder valt – kan Nederland € 600 miljoen aan Europese steungeld mislopen. De deadline voor dit onderdeel van het pakket ligt op 31 augustus 2026, red.)
“Maar er zit nog wel een verschil in het aannemen van de wet en het kunnen uitvoeren. De Belastingdienst moet daarvoor nog heel veel ict-systemen aanpassen en het UWV moet nog veel wachtlijsten voor de WIA wegwerken. Daarom zeggen zij dat ze de BAZ sowieso niet voor 2030 kunnen uitvoeren.”

Verschil opt-out en overgangsrecht

Blaauw wijst daarbij op de verwarring tussen het opt-outrecht en het overgangsrecht. “Zo’n 300.000 zzp’ers hebben al een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Voor hen geldt het overgangsrecht. Mensen die al een verzekering hebben afgesloten, mogen die houden. En die mogen dus ook dezelfde premie blijven betalen.”
“De opt-out regeling geldt als je precies diezelfde verzekering die je bij het UWV moet gaan afsluiten onder die voorwaarden en voor dat bedrag ook diezelfde verzekering bij een commerciële partij kunt afsluiten.” Plat gezegd: de commerciële verzekeraar moet dus wel minimaal dezelfde premie vragen, maar mag er meer voor geven, bijvoorbeeld een kortere wachttijd. (Zo’n private verzekering mag natuurlijk ook meer premie vragen als het meer biedt.) Blaauw stelt dat het behoud van die opt-out belangrijk is. “Je wil als zelfstandige de keuze hebben. Wat als je een jaar of anderhalf jaar ziek bent, wie gaat je dan helpen? Wie gaat mij begeleiden om terug te keren naar werk? Veel mensen hebben daarbij meer vertrouwen in een private partij dan in het UWV. En de opt-out is natuurlijk ook belangrijk voor mensen die meer uitgekeerd willen krijgen dan het minimumloon.”

Blaauw vat de komst van BAZ als volgt samen: “De regeling is vooral goed voor zzp’ers die zich wel hadden willen verzekeren voor blijvende arbeidsongeschiktheid, maar niet kunnen. Zelfstandig ondernemers die beseffen dat arbeidsongeschiktheid een (klein) risico is, maar het financieel niet kunnen dragen.”

Ruts voegt daaraan toe dat het risico weliswaar klein is, maar dat de mogelijke impact groot is. “Er zijn mensen die zeggen ‘ik werk de hele dag achter de computer, ik word nooit arbeidsongeschikt’. Dat wordt wel eens onderschat. Is dat ook niet de reden dat de overheid die mensen wil beschermen door een beetje die keuze voor hen te maken?” Van de Ven geeft dat toe, maar vindt dat die verplichting moeilijk te verteren blijft. “Je wilt als ondernemer op je eigen manier je sociale en ondernemersrisico’s afdekken. Het feit dat het verplicht is, blijft een zure appel waar we doorheen moeten bijten. Dat is er toch een beetje ingefietst door vakbonden en werkgevers bij het pensioenakkoord vanuit het idee ‘zzp’ers moeten duurder worden want anders gaan ze concurreren met werknemers’.

“Tegelijkertijd, ik was onlangs op een bijeenkomst en trof een 48-jarige, ondernemende vrouw die door een vorm van bloedkanker en een lek in haar hersenvlies volledig afgekeurd is. De BAZ is een basis voor dit soort ellende die je niet voorziet en niet in je eentje kan trekken. Bijna geen enkele zzp’er heeft een buffer voor 20 jaar inkomensverlies.”

Het hele gesprek tussen Hugo-Jan Ruts (ZiPmedia) met Cristel van de Ven (VZN) en Cosmas Blaauw (SharePeople) beluisteren? Bekijk hier de ZiPTalk.