Analyse CBS cijfers: minder zelfstandigen, minder uren. Vooral in publieke sector.

Het aantal zelfstandigen daalt momenteel harder dan het aantal werknemers toeneemt, zo blijkt uit een analyse van nieuwe CBS data. Er speelt meer dan alleen de handhaving op schijnzelfstandigheid.

In het eerste kwartaal van 2025 is het aantal (werkzame) zelfstandigen verder afgenomen. Zij werkten ook minder uren. De daling is het grootst in de publieke sector, zo blijkt uit een analyse van de meest recente data van het CBS.

Volgens het CBS telde Nederland in het eerste kwartaal van 2025 1.787.000 zelfstandigen, met en zonder personeel (ruim driekwart daarvan is zzp’er). Dat is 1,4% minder dan een jaar geleden. Het totaal aantal uren dat zelfstandigen werkten (zowel declarabel als niet-declarabel) daalde zelfs iets sterker: 2,3%.

Met name in het laatste kwartaal nam het aantal zelfstandigen sterk af: een daling van 45 duizend of de wel 2,5% (deze CBS-cijfers zijn gecorrigeerd voor seizoensinvloeden).

Er zijn duidelijke verschillen per sector zichtbaar. De publieke sector (overheid, zorg en onderwijs – al valt daar ook commercieel onderwijs onder) kende de sterkste daling: 9% minder dan een jaar terug. De zorgsector daalde met 8%. Alleen al in het afgelopen kwartaal nam het aantal zelfstandigen actief in de zorg met 4,8% af. In de sector Zakelijke Dienstverlening – waar vaak interim-managers en interim-professionals onder vallen – is het aantal zelfstandigen (op jaarbasis) stabiel gebleven. In de Bouw nam het aantal zelfstandigen met 2% af (tov jaar terug) en 3,2% ten opzicht van vorig kwartaal.

Meer ‘banen’ voor werknemers, maar grotere daling onder zelfstandigen

Ook het aantal ‘banen’ voor zelfstandigen daalde (wanneer een zelfstandige meerdere activiteiten verricht, telt het CBS dit als meerdere banen). In het eerste kwartaal hadden alle zelfstandigen samen 2,5 miljoen banen, 52 duizend minder dan in het laatste kwartaal van 2024.

Daarentegen nam het aantal banen voor werknemers juist toe: 37 duizend meer dan in het laatste kwartaal van 2024. Maar dat is dus minder dan de daling van het aantal banen voor zelfstandigen. Per saldo is het totale aantal banen in het afgelopen kwartaal gedaald. Ook het totaal aantal zelfstandigen daalde (min 45 duizend) sterker dan het aantal werknemers steeg (plus 33 duizend).

Handhaving, maar er is meer

De daling die de CBS laat zien in de afgelopen kwartalen, is duidelijk. Maar het gaat ook geleidelijk. Het is bovendien relevant om te constateren dat er weliswaar sprake is van een afname, maar dat deze beperkt is. Er zijn en blijven immers nog steeds veel zelfstandigen actief.

De handhaving op schijnzelfstandigheid zal ongetwijfeld een van de oorzaken zijn van de daling van het aantal zelfstandigen. Met name in de publieke sector – waaronder de zorg en bijvoorbeeld de kinderopvang – wordt die aangescherpte handhaving ook gebruikt als instrument bij een al langer bestaande wens om minder met zzp’ers te werken. Daarbij zijn de sectoren ook door het kabinet zelf als speerpunt benoemd qua handhaving.

Naast veranderend beleid rond de inhuur van zzp’ers spelen ook andere factoren een rol. De krapte op de arbeidsmarkt is het afgelopen jaar flink afgenomen (het niet kunnen vinden van personeel in loondienst is een belangrijke reden om zzp’ers in te huren). Binnen met name de overheid spelen bovendien bezuinigingen een rol. Tot slot koelt de economie af en is de geopolitieke situatie op zijn zachtst gezegd turbulent. Ook dat zijn factoren die de vraag naar zelfstandig werkenden beïnvloeden.