Reguleren is in de mode

Het NSC heeft bij de laatste verkiezingen veel stemmen gekregen op basis van de deskundige, ijverige en betrouwbare uitstraling van Pieter Omtzigt. Maar ook vanwege de ambitie om hervormingen door te voeren die zullen leiden tot ‘goed bestuur’. Ze omschrijven dit zelf als:

Een grondige renovatie is noodzakelijk: de overheid moet betere besluiten nemen, betere wetten maken, meer oog hebben voor de uitvoering en voor de gevolgen, en zorgen voor betere publieke dienstverlening. De menselijke maat en gezond verstand moeten terug in alle lagen van het bestuur.

Nu het NSC sleutelposities bekleedt op het terrein van de arbeidsmarkt zou je zeggen dat de voorgenomen hervormingen in goede handen zijn. Toch laten ook de NSC bewindslieden zich in het reguleringsmoeras van politiek en polder trekken, alwaar de maakbaarheidsfantasieën nog welig tieren en er tegelijk bijna wekelijks op allerlei gebieden tegen de grenzen van die maakbaarheid wordt aangelopen. Feitelijk voegt het NSC niets toe aan het beleid van voorganger Van Gennip.

Reguleren is geen hervorming

Sinds de rapporten van de commissies Roemer (arbeidsmigratie) en Borstlap (hervorming arbeidsmarkt), is een politieke meerderheid in Nederland ervan overtuigd geraakt dat onze arbeidsmarkt verder gereguleerd moet worden. Gezien de bestaande misstanden met arbeidsmigranten en de politieke wens om de rechtspositie en inkomenspositie van een deel van de beroepsbevolking te verbeteren, is daar wellicht ook wat voor te zeggen.

• Lees ook: ‘Als zzp-en niet meer mag, wat dan wel?’

De vraag is echter of voorgenomen wetgeving als de VBAR en de WTTA wel in deze bedoelingen voorzien. In elk geval wordt hieraan door meerdere adviesorganen van de overheid getwijfeld. De kritiek op deze wetgeving concentreert zich op drie elementen:

• Beide wetten zullen niet of onvoldoende de beoogde doelen bereiken
• Er wordt onvoldoende rekening gehouden met negatieve bijeffecten van de wetten
• De overheid blijkt de wetten niet of onvoldoende te kunnen uitvoeren en/of handhaven

Gelukkig zult u zeggen dat deze regulering in handen is van NSC bewindslieden want die zijn juist op deze punten gekozen.

Wet Toelating Terbeschikkingstelling van Arbeidskrachten

Naar aanleiding van de rapporten Roemer en Borstlap heeft de SER een MLT-advies geformuleerd. Dit SER-MLT advies is vervolgens de basis van onder meer de WTTA. Met horten en stoten beweegt deze wet zich struikelend door het politieke goedkeuringsproces.

Inmiddels is duidelijk dat deze wet slechts een fractie alle misstanden uit de arbeidsmarkt weg zal nemen, voor de uitvoering en handhaving van deze wet bestaat (nog) geen degelijk plan en er worden teveel administratieve en financiële kosten in de sector neergelegd. Dat kan veel beter en gemakkelijker zou ik zeggen.

Behoefte aan een 2.0 versie

Daarnaast is het SER-MLT-advies inmiddels hard toe aan een 2.0 versie. We zien dat de vakbonden het SER-MLT-advies al vanaf het begin links en rechts passeren en uitsluitend hun eigen agenda hanteren. De laatste tijd zien we ook dat VNO-NCW geleidelijk wat meer afstand neemt van dit advies en kritischer gaat staan tegenover de nieuwe wetsontwerpen. Er zullen ongetwijfeld al gesprekken plaatsvinden over een beter en meer evenwichtig SER-MLT-advies met meer dan alleen aandacht voor het verlanglijstje van de vakbonden.

• Lees ook: ‘Wie klaar wil zijn voor de arbeidsmarkt van de toekomst, moet niet wachten op de overheid’

Hans Borstlap had het nog zo gezegd: “Geen cherry picking uit mijn rapport a.u.b. want onze adviezen hangen met elkaar samen en het gaat er juist om dat we, door dit hervormingstraject weer vooruit kunnen in de 21ste eeuw”. Gelukkig hebben de bewindslieden van het NSC herhaaldelijk aangegeven ‘fan’ van het rapport Borstlap te zijn en zij zullen daarom stellig ook de tot nu genegeerde elementen uit het rapport gaan oppakken.

Die genegeerde elementen gaan onder andere over het leggen van een ‘universeel fundament van sociale zekerheid’ voor alle werkenden, met meer aandacht voor opleidingen. In een tijd waarin veel behoefte bestaat aan omscholing en bijscholing, is een laagdrempelige toegang hiertoe immers de belangrijkste sociale zekerheid.

In afwachting van betere wetgeving in de zin zoals het NSC dat bedoelt, is er gelukkig wel van alles gebeurd. De bestrijding van bestaande misstanden is volop ter hand genomen door de ABU en de NBBU en hun leden. Feitelijk zijn zij nu de enige partijen die de uitvoering en handhaving van zorgvuldige tewerkstelling en huisvesting van arbeidsmigranten hebben opgepakt zodat Nederland zich momenteel internationaal onderscheidt als land waar arbeidsmigratie redelijk tot goed is geregeld. Het verantwoord regelen van arbeidsmigratie is immers over de hele wereld een enorm moeilijk probleem en nog nergens echt goed onder controle.

Wet DBA

Sinds de invoering van de Wet DBA in mei 2016 worden er vooraf geen vrijwarende verklaringen meer verstrekt door de Belastingdienst. De opdrachtgever is altijd medeverantwoordelijk voor de feitelijke werksituatie en merkt het pas na een eventuele controle door de Belastingdienst of die werksituatie gekwalificeerd wordt als een arbeidsovereenkomst. De Belastingdienst keurt dus niets meer vooraf goed of af zonder dat er een controle heeft plaatsgevonden en zou zelfs in overtreding van de Wet DBA zijn als ze dat wel zouden doen.

• Lees ook:‘Goede compliance creëert ondernemersvrijheid’

Opdrachtgevers en intermediairs moeten daarom zelf de werksituaties van zzp’ers kwalificeren om te weten welke risico’s ze lopen. Voor een dergelijke kwalificatie worden nu de Deliveroo-criteria gebruikt. Bij W&RK constateren we dat interpretatie bij flink wat werksituaties een rol blijft spelen. Ook bij het naar eer en geweten kwalificeren, blijven er onzekerheden en de uitkomst van een controle door de Belastingdienst is op voorhand niet altijd duidelijk.

Iedereen die zich in deze materie verdiept weet inmiddels dat er gewerkt moet gaan worden aan een contractneutraal stelsel van sociale voorzieningen zodat de regels beter gaan passen bij de arbeidsmarkt zoals deze nu werkt. Dat betekent dat er afscheid genomen moet worden van de heimwee-wetgeving die nu voorligt vooral omdat ‘grijze regels’ telkens leiden tot uitvoeringsproblematiek bij de overheid. Maar ook omdat een flink deel van onze beroepsbevolking verlangt naar een werksituatie met meer eigen regie.

Brede welvaart

Politiek en polder zeggen te streven naar brede welvaart maar bij de ontwikkeling van brede welvaart speelt onze economie een cruciale rol. Het is niet alleen een herverdelingsvraagstuk maar ook een kwestie van collectief verdienvermogen. Nu wordt ons verdienvermogen geremd door schaarste aan energie, ruimte en mensen en het lijkt er niet op dat deze knelpunten zomaar even kunnen worden opgelost.

We zullen ons moeten afvragen of al die regels, zeker als ze zo complex zijn en behangen met nadelige bijeffecten, ons wel gaan helpen. Het is alsof we dralen bij de ingang van de 21ste eeuw en niet los kunnen komen van de gewoonten van de 20ste eeuw en dat is nu net waar het bij hervorming om draait. Ik zou zeggen dat is een kwestie van gezond verstand.