Koolmees over werk, AOV, zzp en meer: “Met gevechten op de vierkante millimeter gaan we de oorlog niet winnen”

Op het Festival LabourLawlands deed minister Koolmees een oproep om de polarisatie in het debat over de arbeidsmarkt en de positie van zp’ers te doorbreken. “Neem werk als uitgangspunt. Mensen zijn niet hun contract”.

Koolmees riep daarbij op om eens over de muren van het eigen gelijk heen te kijken: “Om het gesprek goed te voeren, moeten we de polarisatie op de arbeidsmarkt doorbreken. Ik merk elke dag, ook op Twitter, dat het soms echt op eieren lopen is.

Het gesprek moet echt opengebroken worden

Neem de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers.  Dat woord schiet bij velen in het verkeerde keelgat.  Maar tegelijk zijn dit mensen die wél een regeling willen voor alle werkenden. Dan ben je zo bezig op woordniveau, dat je het grote plaatje niet meer ziet.  Met zulke gevechten op de vierkante millimeter gaan we de oorlog niet winnen. Het gesprek moet echt opengebroken worden. Onze poldergeschiedenis laat zien dat dat kan.”

Groeiende kloof

Dat de noodzaak bestaat om dat gesprek open te breken is evident, vindt de minister, want: “Steeds meer mensen passen zo niet meer in ons systeem, of eigenlijk: ons systeem past veel werkenden niet meer.” Hij ziet de kloof groeien tussen de groepen die zich prima kunnen redden en ook hun zekerheid kunnen organiseren en de groepen die dat niet kunnen: “Aan de onderkant van het systeem bevinden zich mensen die in allerlei constructies werken en kwetsbaar zijn; aan de bovenkant mensen met een sterke positie; en in de middengroepen mensen die zich door alle ontwikkelingen steeds onzekerder voelen over hun toekomst. Met andere woorden, een zorgelijke kloof. De kloof tussen de cans en de cannots. (…) De tegenstellingen zijn te groot. Tegenover een miljoen zzp’ers staan een miljoen mensen die vaak met plezier twintig jaar dezelfde functie vervullen bij dezelfde werkgever. De één wil nog een chef als baas, de ander wil zijn klant kunnen ontslaan… De verschillen zijn kolossaal! Ons stelsel is op deze manier over zijn houdbaarheidsdatum heen. De toekomst vraagt echt iets anders.”

Ons stelsel is op deze manier over zijn houdbaarheidsdatum heen

Koolmees wijst op de Commissie Borstlap die met voorstellen komt, maar hij wil ook nu al een aantal problemen aanpakken. Naast ‘een leven lang ontwikkelen’, wil hij werken aan betere bescherming voor de meest kwetsbare en slechtst betaalde werkenden, via een minimumtarief voor zzp’ers en het verkleinen van de verschillen in de behandeling van het dienstverband en zzp. Ook wil Koolmees kijken naar de risico’s die alle werkenden lopen: “Alle werkenden kunnen namelijk arbeidsongeschikt worden. En ze hopen ook allemaal oud te worden.  De arbeidsongeschiktheidsregeling voor zzp’ers die we in het pensioenakkoord hebben afgesproken past dan ook in deze context.”

Denkfouten

Het heeft geen zin om de situatie te simplificeren of te onderschatten, vindt Koolmees: “‘De arbeidsmarkt moet gewoon wat moderner’, hoor ik vaak. Of, aan de andere kant: ‘je moet gewoon wat beter de regels handhaven’. En ook vaak gehoord: ‘Laat de zzp’er gewoon ‘zijn ding’ doen’!  In deze gedachten, die ik op zich goed begrijp, zitten twee collectieve denkfouten:  Een: Dat het allemaal zó geregeld is. Twee: Dat als je het voor jezelf goed regelt, het automatisch voor de rest ook wel goed komt. Maar ik moet eerlijk tegen u zijn: Zo’n stap naar een nieuw stelsel is niet zo 1-2-3 gemaakt. Iedereen die denkt dat dat zo opgelost is, heeft het mis. Het huidige systeem is te complex.“

Het gaat om wezenlijke vragen: hoe goed willen we werkenden beschermen?

Om vanuit die complexiteit toch beweging te creëren is het nodig om in de discussie de komende jaren een simpel startpunt te hanteren: werk, luidt de boodschap van de minister: “Want dat is wat al die mensen met elkaar gemeen hebben. We werken allemaal; we kunnen allemaal arbeidsongeschikt worden; willen allemaal gezond blijven en zo lang mogelijk een aangenaam leven leiden. Door werk als uitgangspunt te nemen kom je uit bij andere vragen. Niet: wie verliest er en wie wint er?  En ook niet: Wie profiteert en wie betaalt de rekening?  Het gaat om wezenlijke vragen: hoe goed willen we werkenden beschermen? Willen we iedereen onder één systeem hebben, of zijn er toch goede redenen om een onderscheid te maken?  En vinden we dat iedereen solidair moet zijn met iedereen, of zien we een goede reden om dat niet te doen?”