"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Schrap de WAB! (In ieder geval deels)

Met de nieuwe Wet Arbeidsmarkt in Balans, de WAB, wil de regering enerzijds ongewenst gedrag van werkgevers voorkomen en anderzijds gewenst gedrag bij deze groep stimuleren. De keuzes die minister Koolmees maakt bij de invulling van deze wet sluiten daar echter niet in alle gevallen op aan. Reden om een deel van de WAB te schrappen, vindt Petrosjan Damen.

Uitkomsten promotieonderzoek

Leg meer focus op het stimuleren van gewenst gedrag dan op het voorkomen van ongewenst gedrag. Dat was de belangrijkste aanbeveling in mijn proefschrift over de besturing van samenwerkingsrelaties tussen financiële instellingen[1]. Bij mijn promotieonderzoek heb ik gekeken naar de impact van formele controlemechanismen, zoals contracten, op het gedrag van besluitvormers binnen zo’n samenwerking. De keuze voor dat onderwerp kwam voort uit mijn overtuiging dat controlemechanismen, zoals ook wet- & regelgeving, te vaak een contraproductief effect hebben. Die uitwerking voorzie ik nu ook bij de WAB. Waarom, dat licht ik toe in het vervolg van deze bijdrage.

Verschillende rollen controlemechanismen

Controlemechanismen worden in de wetenschappelijke literatuur op uiteenlopende manieren geclassificeerd. Een onderverdeling die goed past bij het punt dat ik wil maken is die tussen zogenaamde ‘coercive’ en ‘enabling’ controlemechanismen[2]. De rol van ‘coercive’, dwingende, mechanismen is om naleving van de betreffende regels te bewerkstelligen. Het doel van ‘enabling’, in staat stellende, mechanismen is om mensen te faciliteren om hun doel te realiseren. Die tweedeling sluit mooi aan op wat minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beoogt te bereiken met de WAB. Tenminste met wat hij er tot nu toe over heeft geschreven in een aantal brieven aan de leden van de Tweede Kamer en de Eerste Kamer.

Bescherming en ruimte bieden als doel

Zo stelt Koolmees in een van die brieven dat hij het volgende nastreeft met deze nieuwe wetgeving: “Bescherming van zelfstandigen aan de onderkant van de markt en ruimte voor ondernemers aan de bovenkant van de markt”[3]. Voor de onderkant van de markt, zelfstandigen die tegen lagere tarieven werken, wil hij dus negatief gedrag voorkomen. Bij dat doel past de dwingende rol van controle mechanismen. Voor de bovenkant van de markt, zelfstandigen die hogere tarieven rekenen, wil Koolmees gewenst gedrag stimuleren, of op zijn minst mogelijk maken. Op die doelstelling sluit de faciliterende rol van controlemechanismen beter aan. Als je kijkt naar de huidige plannen van de minister dan komt deze koppeling tussen doel en middel echter niet overal tot zijn recht. Sterker nog, deze wordt contraproductief toegepast.

Gezagscriterium als voorbeeld

De meest in het oog springende mismatch tussen doel en middel is de rol van het gezagscriterium, de vraag of er sprake is van een gezagsverhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, in relatie tot de doelstelling voor de bovenkant van de markt voor zelfstandig professionals. Ruimte creëren voor ondernemers is dat eerder aangehaalde doel voor deze groep. Ook al is het niet glashelder wat Koolmees hier onder verstaat, je zou dit doel kunnen typeren als het stimuleren van gewenst gedrag. Het gezagscriterium is echter vooral een dwingend controlemechanisme dat een ongewenst situatie, namelijk schijnzelfstandigheid, dient te voorkomen. Dit middel sluit dan ook niet aan op het beoogde doel voor de bovenkant van de markt. Ook al zal het gezagscriterium alleen in specifieke situaties van toepassing zijn op professionals met hoge tarieven, het hindert in plaats van helpt bij het realiseren van het doel dat Koolmees zegt na te streven.

Volle potentieel benutten

Wat kan minister Koolmees nu doen om bij de uitvoering van de WAB een effectievere relatie te creëren tussen doel en middel? Hoe kan hij gewenst gedrag stimuleren bij werkgevers in relatie tot de bovenkant van de markt van zelfstandigen? Het antwoord is eigenlijk al aan het begin van deze bijdrage gegeven, namelijk door de WAB meer als ‘enabling’ middel in te zetten voor deze groep. Dat kan door niet alleen het gezagscriterium te schrappen, maar ook het dubieuze onderscheid tussen reguliere en niet-reguliere bedrijfsactiviteiten. Alleen door zo nog meer ruimte te creëren kan worden bereikt wat naar mijn idee het doel van de WAB voor de bovenkant van de markt dient te zijn. En dat is stimuleren dat werkgevers het volle potentieel van de op de arbeidsmarkt aanwezige kennis en ervaring benutten, ongeacht of het om vast of flex gaat.

[1] https://www.gildeprint.nl/flippingbook/4498-cooperation-in-operations/

[2] Adler, P. S., & Borys, B. (1996). Two types of bureaucracy: Enabling and coercive. Administrative Science Quarterly, 41, 61–89.

[3] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/05/24/kamerbrief-stand-van-zaken-arbeidsmarktbeleid

ZiPconomy geeft ruimte aan auteurs die eenmalig een artikel willen plaatsen op ZiPconomy. Naam en functie van deze gastbloggers worden onder het artikel vermeld. Bekijk alle berichten van Gastblogger

6 reacties op dit bericht

  1. ‪Dat het criterium ‘gezag’ niet helpt om ruimte te creëren voor zelfstandig professionals aan de bovenkant van de markt, lijkt me evident. Maar hoe dat raakt aan de WAB zie ik niet. Dat is toch DBA cq arbeidsrecht? ‬

    • Beste Peter,

      Het criterium “gezag” is zowel voor bovenkant als onderkant arbeidsmarkt een totaal verkeert gekozen instrument…
      Ja in 1907 werkte dat wel….nu moet je uitgaan van “eigen verantwoordlijkheid” en “vrije keuzes”….EN de overheid op afstand….

    • Dag Pierre,

      Dank voor jouw snelle reactie. Naar mijn idee is de WAB bedoeld om, op termijn, de Wet DBA te vervangen (zie bijv. https://www.bvdv.nl/stand-van-zaken-vervanging-wet-dba/) en maakt de WAB ook onderdeel uit van het arbeidsrecht. Daarnaast is mijn beeld dat het gezagscriterium onderdeel gaat uitmaken / de kern vormt van de webmodule die momenteel wordt afgerond (zie bijv. https://www.zipconomy.nl/2019/06/zonder-politieke-keuzes-levert-webmodule-als-vervanger-wet-dba-niets-op/). Deze webmodule is, voor zover ik weet, een invulling van de WAB voor de bovenkant van de markt. Hoe kijk jij daar naar? Ik ben benieuwd.

    • Zeker, hoewel er in de aangehaalde kamerbrief uiteraard een relatie tussen WBA en DBA wordt gelegd:
      De WAB heeft als doel om meer evenwicht te brengen tussen vaste en flexibele
      contracten. De maatregelen in deze wet zien op de relatie tussen werkgever en
      werknemer. Tegelijkertijd bestaat er een risico dat deze maatregelen leiden tot
      een waterbedeffect naar zzp’ers. Daarom neemt het kabinet deze kabinetsperiode
      diverse maatregelen die betrekking hebben op zelfstandigen. De inzet van het
      kabinet is in algemene zin gericht op het bieden van duidelijkheid over de aard
      van de arbeidsrelatie en het voorkomen van schijnzelfstandigheid. Specifiek heeft
      de maatregel die zich richt op de onderkant van de arbeidsmarkt, als doel een
      betere bescherming voor deze kwetsbare groep. Aan de bovenkant van de
      arbeidsmarkt moeten opdrachtgevers en opdrachtnemers zekerheid krijgen over
      de gevolgen van hun arbeidsrelatie. Ten slotte beoogt de
      opdrachtgeversverklaring opdrachtgevers en opdrachtnemers helderheid te geven
      over de kwalificatie van de arbeidsrelatie.

      Grappig ook om nog een keer te zien dat in deze brief het morrelen aan de zelfstandigenaftrek en de MKB winstvrijstelling wordt aangekondigd :
      Het kabinet werkt daarnaast aan een hervorming van het belastingstelsel waarbij
      aftrekposten, waaronder de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling,
      geleidelijk worden afgebouwd naar het basistarief. De eerste stap wordt 1 januari
      2020 gezet. Dit draagt bij aan het verkleinen van de verschillen in de fiscale
      behandeling tussen werknemers en zzp’ers.

      In de laatste werkconferentie over de Wet DBA hintte Min Koolmees al op zijn mening dat een ‘zelfstandige’ niet ook nog ‘ondernemer’ was…Dit past prima in dat beeld

  2. Sorry Petrosjan, wat je zegt over de gezag als criterium in de webmodule kan ik volgen, maar daarna raak ik je kwijt. Ik zie nog steeds niet hoe de WAB bedoeld zou zijn om de DBA te vervangen. In de wetstekst gaat het nergens over zzp, alleen over werkgevers en werknemers. En ook in het artikel waar je naar verwijst, zie ik ook geen verwijzing naar de WAB.

  3. Dag Pierre, ik heb de veronderstelling gedaan dat de vervanging van de Wet DBA (de webmodule, etc.) ook onder de WAB gaat vallen. Dat het eerste deel, dat eerder dit jaar bekend is geworden, betrekking heeft op de onderkant van de markt en dat het tweede deel, dat pas in 2021 in gaat, betrekking heeft op de bovenkant van de markt en daarmee de Wet DBA vervangt. Ik zie nu deze koppeling inderdaad nergens terug, dus dat lijkt een onterechte aanname van mij te zijn geweest. Dank dat je mij daar op hebt geattendeerd! Nu moet ik op zoek naar een andere titel voor mijn bijdrage 🙂