"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU
derde weg

Dit kunnen we leren uit de VS over de ‘Derde Weg’ voor zzp’ers

Op korte termijn zullen we er niet aan ontkomen een Derde Weg in het arbeidsrecht te introduceren, denkt Han Mesters. Maar de Amerikaanse praktijk laat nu al zien dat het hoe dan ook complex blijft.

Momenteel bestaan er in het arbeidsrecht 2 smaken: ofwel je bent in loondienst, ofwel je bent ondernemer. De zzp’er valt hiermee een beetje tussen wal en schip: geen traditionele werknemer, maar ook weer geen echt ouderwetse ondernemer. Het is dan ook geen verrassing dat in een aantal landen gekeken wordt naar nieuwe wetgeving voor zzp’ers. Zo ook in Nederland.

Frank Alfrink, directeur van ZZP Nederland, zei eind vorig jaar in een interview dat ‘(…) als je kijkt naar de wet omtrent de inkomstenbelasting, daar een heleboel definities in staan die de term ‘zzp-ondernemer’ beschrijven. Maar als je het begrip zzp’er in de Arbeidswet wilt omschrijven, heeft dat ook gevolgen voor de rest van de wetgeving, zoals de Arbowet en de Flexwet. Wil je dit goed doen, dan is er in onze ogen een nieuwe wet nodig.’

Fiscale verschillen

Fiscale verschillen zijn er ook: een groot deel van de Nederlandse zzp’ers hoeft geen inkomstenbelasting te betalen. Dankzij een keur aan aftrekposten worden de eerste 24.000 euro van hun verdiensten daarvan vrijgesteld. Zo telde Nederland in 2014 volgens het CBS 849.000 zzp’ers voor wie het ondernemerschap gold als belangrijkste of enige inkomstenbron. Van hen hoefden 314.000 geen inkomstenbelasting te betalen, dankzij aftrekposten zoals de zelfstandigenaftrek en de MKB-winstvrijstelling.

Nieuwe Arbeidswet

Is het verstandig een nieuwe Arbeidswet voor zzp’ers te ontwerpen of moet het hele Arbeidsrecht op de schop? De huidige arbeidswetgeving dateert alweer uit begin van vorige eeuw (1910). Frank Alfrink heeft al wel een idee hoe die nieuwe Arbeidswet eruit moet zien. ‘Die nieuwe wet moet vanuit een breed spectrum de verschillende arbeidsverhoudingen definiëren, de manier waarop iemand zijn werk kan verrichten. Als die de verschillen goed omschrijft, zoals werkgever, werknemer en zelfstandige, kun je ook beter duidelijk maken of iemand werkt als werknemer of als zelfstandige. Nu gaat het om de ‘schijnzelfstandigheid’, of er sprake is van een gezagsverhouding. Maar wanneer is er sprake van gezag? Dat is heel moeilijk te definiëren’.

Als iemand een vast arbeidscontract heeft, is er vaak weinig discussie over aard van het dienstverband. Maar als we naar de wereld van flexibele contracten gaan, wordt het al snel moeilijker. Daar komt ook nog bij dat er naast uitzendcontracten inmiddels veel nieuwe vormen van ‘flex’ zijn ontstaan. Denk aan payrolling, detachering, SOW (Statement of Work) en zzp.

Amerikaanse lessen over de vormen van flexwerk

Laten we eens kijken naar de ontwikkeling rondom werk in de Verenigde Staten. De geschiedenis laat zien dat de Verenigde Staten vaak voorop lopen als het gaat om flexibiliteit in werk. De schatting is dat de werkzame bevolking op Manhattan al voor ongeveer 50% bestaat uit ‘Independent Contractors’, zoals ze in Amerika de zzp’ers noemen. De Amerikaanse belastingdienst, de IRS, worstelt met dezelfde thema’s als onze eigen Belastingdienst: wanneer is iemand een ondernemer, hoe weten we dat er sprake is van een gezagsverhouding?

In een recente SIA-publicatie, Measuring the Gig economy, zijn de verschillende vormen van flexwerk goed in kaart gebracht. Zo zien we dat de Independent Contractors weliswaar de grootste categorie zijn in de wereld van flexcontracten, maar dat er ook nieuwe contracten in opkomst zijn, zoals de ‘Human Cloud’ workers. Dit maakt het opstellen van een nieuwe ‘universele Arbeidswet’ wel steeds complexer….

Human Cloud workers

‘Employers are starting to see the human cloud as a new way to get work done. White-collar jobs are chopped into hundreds of discrete projects or tasks, then scattered into a virtual “cloud” of willing workers who could be anywhere in the world, so long as they have an internet connection’.

zzp blog han mesters

Bron: SIA, Measuring the gig economy

Wat nu?

We zijn nu bezig met een nieuwe studie over zzp’ers. We plaatsen dit in een breed perspectief: maatschappelijke ontwikkelingen, voorkeuren binnen generaties over hoe zij willen werken, impact van technologie en de aanhoudende noodzaak voor innovatie binnen (grotere) bedrijven. De juridische ‘inbedding’ van zzp’ers is ondergeschikt aan de belangrijke rol die zij spelen op het gebied van innovatie en verandering binnen bedrijven. De tijd van ‘piek en ziek’ ligt achter ons. De angst voor banenverlies door automatisering lijkt gelijk op te gaan met een pleidooi voor een basisinkomen voor iedereen.

Op de korte termijn is Derde Weg waarschijnlijk

Gaat dit de discussie omtrent de juridische afbakening van zzp’ers vertroebelen? Wellicht op de wat langere termijn. Op de korte termijn lijkt de zogenoemde Derde Weg de meeste waarschijnlijke. Zzp’ers als een nieuwe loot binnen het arbeidsrecht, met toch een verplichte premie-afdracht voor het afdekken van risico’s die ook hen immers kunnen overkomen. Over één ding zijn de meeste specialisten het namelijk wel eens: veel zzp’ers zijn onderverzekerd, met name op het gebied van arbeidsongeschiktheid en oudedagsvoorziening.

Han Mesters is Sector Banker bij ABN AMRO. Hij is binnen de afdeling Sector Advisory van ABN AMRO verantwoordelijk voor de Zakelijke Dienstverlening. Han geeft regelmatig presentaties over trends in zijn sector en is een actieve gebruiker van social media. Hij heeft een aantal rapport geschreven over human capital omdat dat onderwerp het bindende element is in zijn sector. Han is bedrijfskundige en economisch historicus en heeft als specialisatie strategie. Bekijk alle berichten van Han Mesters

14 reacties op dit bericht

  1. Het verschil tussen zelfstandige en werknemer gaat veel verder dan sociale zekerheid en gezagsrelatie. Stel dat er een politieke wil is om de verschillen weg te werken, dan nog blijven er grote verschillen in het statuut.

    Een voorbeeld is de verantwoordelijkheid op het afgeleverde werk.
    * Als je als opdrachtgever niet tevreden bent van het werk van een zelfstandige dan betaal je niet.
    * Als de zelfstandige freelancer te laat zijn werk oplevert, kan hij zelfs een boete krijgen,
    * als de zelfstandige freelancer schade berokkent, moet hij die wellicht zelf betalen

    Heel veel opdrachtgevers en freelancers staan vandaag stil bij de gevolgen van hun keuze voor een interimaris (het statuut) freelancers of een zelfstandige freelancer.

    • Spijker op z’n kop Michel, dat zijn de dingen die je o.a. een echte zelfstandige maken.

      Maar de praktijk is dat een grote groep zzpers helemaal geen risico loopt over de kwaliteit van het werk, dat wordt helemaal niet beoordeelt en ligt ook niet contractueel vast. Als het niet naar wens is, wordt het contract niet verlengt of beeindigt, net als bij een gewone werknemer eigenlijk.
      Te laat opleveren is vaak ook helemaal geen issue, want er worden slechts uurtjes gemaakt. Als men langzamer werkt wordt de extra benodigde tijd zelfs gewoon ook weer als uurtjes betaald. Vaak het oplossen van zelfgemaakte fouten ook nog (IT bv).

      • Ik heb toch al contracten gezien van grote bedrijven waar die deadline wel belangrijk is en er boeteclausules zijn bij het te laat opleveren (omdat een andere partij aan het werk begint, omdat er een campagne begint) terwijl men vaak het proces op zich niet in de hand heeft.

        Ik ken ook voorbeelden van freelancers die werken op kantoor van de klant en daar iets kapot deden en de rekening moesten betalen. Als dat een kopje van 3 euro is, maal je er wellicht niet om. Maar als je op de foute knop van een machine drukt of computerfiles per ongeluk delete, dan kunnen die kosten wel oplopen.

        Een verzekeraar vertelt in Belgie het verhaal dat een medewerker op kantoor viel over de aktentas van een zelfstandige freelancer die ook op kantoor werkte met werkonbekwaamheid tot gevolg. De zelfstandige heeft hier moeten betalen.

        • Als die medewerker bij de bushalte over de tas van de freelancer was gevallen, had de freelancer ook moeten betalen. Dat lijkt me standaard aansprakelijkheid.

        • Ja er zijn voorbeelden, maar dat betekent nog niet dat het op grote schaal gebeurt. Uitzonderingen bevestigen de regel.

  2. Ha Han,
    Oók een erg interessant Amerikaans onderzoek, waarbij de zogenaamde moonlighters juist buiten beschouwing zijn gelaten, en het beeld van een 16% flex-schil ontstaat: “The Rise and Nature of Alternative Work Arrangements in the United States, 1995-2015” van Katz & Krueger (2016) van NBER, te vinden op http://scholar.harvard.edu/files/lkatz/files/katz_krueger_cws_v3.pdf, met een toelichting van Justin Fox op https://www.bloomberg.com/view/articles/2016-04-04/the-gig-economy-is-powered-by-old-people.

  3. Ik heb toch altijd wel moeite met deze discussie. Waarom zien we zzp-er niet als volwaardig ondernemer?

    Voorbeeld: Als 2 ICT-specialisten samen een bedrijf starten en opdrachten gaan aannemen, zijn ze dan wezenlijk anders bezig dan wanneer ze ieder individueel als zzp-er zouden werken? De bedrijfsrisico’s zijn in beide gevallen gelijk (net als de fiscale wetgeving) en zo hoort het toch ook?

    Nog een voorbeeld: Als ik in mijn eentje een winkel begin, zonder personeel, ben ik dan een heel andere ondernemer dan wanneer ik zelfstandig opdrachten aanneem als kenniswerker? (of timmerman, verpleegkundige, journalist etc)?

    De groei van het aantal zelfstandigen brengt een heel scala aan randverschijnselen met zich mee. Slecht verzekerde ondernemers en werkgevers die hun mensen ontslaan en terughuren zijn de bekende voorbeelden. Deze zaken zijn via de fiscale wetgeving echter prima regelen, daar heb je mijns inziens niet een nieuwe definitie voor nodig in het arbeidsrecht.

    En dan nog dit: het feit dat een groot deel van de ondernemers geen inkomstenbelasting betaald komt niet doordat de fiscale wetgeving zo interessant is voor deze groep maar doordat dit deel van de zzp’ers simpelweg te weinig omzetten. Een zzp’er die 24.000 bruto inkomen heeft is veel slechter af dan een werknemer in loondienst met hetzelfde inkomen aangezien de zzp’er allerlei reserveringen moet maken voor arbeidsongeschiktheid, pensioen, niet declarabele uren, vakantiedagen etc.

    • Twee jaar lang fulltime bij dezelfde klant op kantoor zitten en gewoon meedraaien met het bedrijf, kan je toch niet serieus ondernemen noemen.

      Ja, als je met twee ICTers een bedrijf start en opdrachten AAANNEEMT (DUS NIET UURTJE FACTUURTJE), dan ben je wel ondernemer, lijkt me duidelijk. Maar dan heb je met de wdba ook niks van doen natuurlijk.

      Zo moeilijk is het allemaal niet.

      • Onzin. Ik ben geen klusjesman, ik doe projecten, die in 2019 moeten worden opgeleverd. Die kan ik dus niet aannemen als het aan jou ligt? daar denkt de belastingdienst dus heel anders over. Dat ik daartussendoor ook nog andere klanten heb doet niet terzake. Wanneer je een fabriek moet ombouwen, tja dan kan wel eens 2 jaar duren.

  4. Ik vraag me af of een derde weg de beste oplossing is. Dan heb je straks grensproblemen aan twee kanten. Nu is het alleen kiezen uit ‘werknemer’ of ‘ondernemer’. Straks krijgen we afbakeningsproblemen aan twee kanten als er drie categorieën zijn bedacht……

    • Met je eens Mark, waarom een speciale tussen groep creëren, dat is alleen verschuiven van de grensgevallen.
      Grensgevallen (wel/niet een zelfstandige) blijf je altijd houden, alleen moeten we zorgen dat de grens zo duidelijk mogelijk is en dat mensen middels hun gedrag duidelijk voor een kant kiezen, dus of je bent en gedraagt je als zelfstandige, of je vindt het gewoon prettig om vaak van baan te wisselen en gedraagt je als tijdelijke werknemer.

  5. Ondernemers die geen belasting betalen door aftrekposten (ze hebben dus weinig omzet) niet aanmerken voor die aftrekposten. Ze werken onder tarief, of ze maken te weinig uren, of ze zijn hobbyisten.
    Ik wordt niet goed dat altijd het gesprek gaat over DIE categorie, terwijl de rest hiervoor moet boeten.

    • @Wil: En nu de hamvraag:
      Wanneer werkt iemand onder tarief?
      Wanneer maakt iemand te weinig uren?
      Wanneer ben je een hobbyist?
      Wanneer behoor je tot ‘die categorie’?
      En tenslotte: Een slimme ondernemer met veel omzet in een bepaald jaar zorgt ervoor dat hij in dat jaar ook veel aftrekposten heeft, zodat hij veel minder belasting betaalt. Wat is daar mis mee?

  6. We hebben het te complex gemaakt en zien door de bomen het bos niet meer, waardoor we met elkaar blijven concurreren en vechten.\
    Ajb. niet nog iets nieuws erbij.
    Gewoon allen gelijkwaardig behandelen.

    Erop vertrouwen dat we allemaal (on)bewust hebben gekozen voor de positie waar we nu in zitten en met elkaar aan het transformeren zijn, dus blij mogen zijn dat er een groep voorlopers is, die met elkaar de projectie van angst van het bestaande systeem en beleid op moeten vangen, totdat we allemaal zien dat het anders georganiseerd kan worden, met veel minder romsplomp en minder kosten waarschijnlijk, als we e.e.a. vanuit een nieuw perspectief gaan bekijken. Dit is gewoon een van de laatste stuiptrekkingen voordat we een nieuwe fase van sociaal, economisch en maatschappelijk beleid in gaan.

    Ik zou zeggen nog maar een weg… het maakt niet uit hoe je inkomen verdient, of je een factuur stuurt of een loonstrook ontvangt, je draagt gewoon bij vanuit dat inkomen.
    Hoe het inkomen wordt berekend verschilt niet zoveel van nu voor mijn gevoel.
    Ondernemers/ZZP’ers dragen BTW, vennootschaps- en/of “sociale lasten en opleiding- en ontwikkelgeld” via hun inkomstenbelasting af ter dekking van o.a. algemene voorzieningen, net als nu (lijkt wel of we vergeten dat ZZP-ers dat al doen) en mensen in loondienst dragen bij door sociale premies, O&O gelden en inkomstenbelasting (ook wel loonbelasting genoemd) te betalen over hun brutoloon via hun werkgever.
    We kiezen goede % bij de verschillende inkomens zodat we allen naar rato bijdragen.

    ZZP-ers zijn gewone werkenden in dit systeem. Soms verdienen ze veel, soms weinig. Net als mensen met weinig inkomen die toeslagen krijgen, en soms minder tot geen inkomstenbelasting betalen, betalen zij dan dus geen tot weinig inkomstenbelasting. Wel dragen ze vrijwel altijd BTW af aan de gemeenschap.

    Theoretisch kunnen we dit morgen oplossen met elkaar!!
    Het kan binnen het bestaande systeem. Enige dat nodig is is dat we boven de materie gaan hangen en werken vanuit wat we wel willen i.p.v. elkaar het licht in de ogen niet gunnen en macht willen hebben en houden over elkaar. We lopen voor mijn gevoel vast in onze eigen, zich herhalende, verhalen. Waarbij ik er echt naar kijk of ik dat zelf niet ook doe, want niks menselijks is ook mij vreemd 😉

    nb voor extra verzekeringen boven op de algemeen wettelijke, kan een ieder zich zelf verzekeren ongeacht of de vorm waarin je inkomen verdient. Net als nu. Wellicht is dat niet eens nodig meer, wie weet bedenken we wel heel andere vormen van zekerheid en veiligheid met elkaar, die we nu nog niet voor mogelijk houden, omdat we ze nog niet zien. Cruyf zei altijd: je gaat het pas zien als je het door hebt! Ik heb het gevoel dat dat hier ook geldt. En hoop niet dat nu iedereen, die het niet meteen ziet, mij gaat afschieten. I’m only the messenger, die probeert een mooie voorzet te verlengen!