Goede voornemens voor het nieuwe jaar. Drie maatschappelijke thema’s voor opdrachtgevend Nederland.

Nu we de feestdagen ingaan is het naast het gebruikelijke omkijken naar wat is geweest, ook tijd om alvast vooruit te blikken. Het wordt wat mij betreft een jaar waarin we in ieder geval stil moeten staan bij een drietal belangrijke maatschappelijke thema’s. Zie het als een lijstje met goede voornemens voor opdrachtgevend Nederland.

Nieuwe technologie en de inspanningen van werkgevers

Allereerst is er het thema technologische vooruitgang en werk. Dit is in het afgelopen jaar uitvoerig en uiteenlopend benaderd door onderzoekers en instituten. Er zijn studies verschenen die wijzen op het verdwijnen van routinematig werk in het middensegment van de arbeidsmarkt, er zijn rapporten die wijzen op het belang van nieuwe vormen van onderwijs en (bij)scholing om met technologische verandering om te kunnen gaan en we hebben studies gezien met aandacht voor de klassieke verdelingsvragen.

Hoewel het natuurlijk altijd zo is dat nieuwe technologie net zoveel banen creëert als het vernietigt, lijken de opbrengsten (baanzekerheid, een hoog inkomen) toch vooral terecht te komen bij de hogeropgeleiden die zich relatief snel kunnen aanpassen aan verandering. Middenberoepen staan ook in ons land onder druk en dreigen lageropgeleiden in de toekomst verder weg te drukken. Zonder een nieuwe onderwijsstructuur die zowel op macro- als bedrijfsniveau vorm moet krijgen, dreigen bepaalde groepen de boot te missen en neemt de ongelijkheid toe.

Technologische vooruitgang is om allerlei redenen toe te juichen, maar het zou toch mooi zijn als iedereen op de arbeidsmarkt hiervan kan profiteren. Hier ligt (ook) een belangrijke opgave voor werkgevers. Pro-actief HR-beleid van werkgevers bepaalt uiteindelijk het succes van technologiegebruik op de werkvloer.

Aandacht voor mensen met een gezondheidsbeperking

In een arbeidsmarkt waarin de eisen van werkgevers alleen maar toenemen, is het de vraag of er nog voldoende kansen zijn voor mensen met een gezondheidsbeperking. Er lopen natuurlijk al diverse initiatieven, zoals de afspraak om 100,000 banen te realiseren voor mensen met een arbeidshandicap in 2026.  De eerste resultaten zijn positief, maar het is natuurlijk afwachten of na een eerste serie van succesvolle bemiddelingen uiteindelijk niet de mensen overblijven die kampen met relatief grotere (meervoudige) gezonheidsbeperkingen.

Ik hoop daarom dat werkgevers ook kansen (blijven) scheppen voor deze groep. Veel hangt waarschijnlijk af van een gevoel van rechtvaardigheid onder opdrachtgevers. Uit diverse onderzoeken is namelijk al meermaals gebleken dat de effecten van financiële prikkels voor werkgevers beperkt zijn.

Flexibilisering en scholing: de ‘open zenuw’ van Nederland

Ten slotte is er volgend jaar ook aandacht voor flexibilisering van de arbeid. De voorman van de internationale arbeidsorganisatie ILO, Guy Ryder, gaf in de afgelopen maand een opzienbarend interview in het Financieele Dagblad. Zijn observatie is dat de Nederlandse arbeidsmarkt vooroploopt in flexibilisering en dat deze trend waarschijnlijk niet is te keren.

Verschillende wetenschappers hebben in dit verband al meerdere keren gewezen op het gevaar van kennisuitholling van de economie, aangezien flexwerkers en zelfstandigen relatief minder vaak investeren in hun kennis en vaardigheden dan werkenden met een vast dienstverband. In de afgelopen jaren is betrekkelijk weinig vooruitgang geboekt op dit vraagstuk, niet in de laatste plaats door een botsing van (politieke) belangen en standpunten die soms wel erg ver uit elkaar liggen. Dit is jammer, want oplossingsrichtingen liggen voor de hand.

Werkgevers moeten flexwerkers net zo behandelen als werkenden in loondienst. Dit betaalt zich terug in betrokken flexibele werknemers, die graag een stap extra willen zetten. Voor zelfstandigen zou je kunnen denken aan het ontwikkelen van scholingsfaciliteiten aan universiteiten en hogescholen waar zij op vrijwillige basis, modulair en tegen kostprijs, gebruik van kunnen maken. Ook biedt een verdere ontwikkeling van het aanbod Massive Open Online Courses (MOOC’s) mogelijk uitkomst. Hoe het ook zij, ook dit is een urgent vraagstuk dat nu wel eens vraagt om een concrete aanpak.