"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

De negatieve inkomstenbelasting

oud geldAfgelopen week schreef ik een stuk over het basisinkomen. Een analyse van wat het nu is en alle voor- en tegenargumenten en wat er over die argumenten te zeggen is.

Eén van de opmerkingen die ik kreeg ging over de negatieve inkomstenbelasting. Veel mensen voelen daar mee voor, want het geeft een beter gevoel. Daarom wil ik deze optie ook bekijken en daar, op eenzelfde manier, voor- en tegenargumenten voor neerzetten (en ontkrachten).

De negatieve inkomstenbelasting, wat is dat dan?

In de intermediair legt Harald Achterhuis het als volgt uit.

De Negatieve Inkomstenbelasting is een progressieve inkomstenbelasting waarbij mensen beneden een bepaald inkomensniveau overheidshulp krijgen in plaats van belasting moeten betalen. Deze negatieve belasting zou voor iedereen gelden en alle andere overheidshulp, die zich meestal richt op een specifieke inkomensgroep, zou worden afgeschaft.

Er staat ook een mooi rekenvoorbeeld bij dat men geleend heeft van een goede bekende van me: Ronald Mulder.

Dus stel dat de belastingvrije som € 2000 per maand is en het belastingtarief 50%. Wie precies € 2000 verdient betaalt nul belasting en houdt netto € 2000 over. Ga je € 3000 verdienen, dan betaal je over het verschil, dat is € 1000, 50% belasting: je betaalt € 500 belasting en houdt netto € 2500 over. Zakt je bruto-inkomen naar € 1000, dat is € 1000 onder de belastingvrije som, dan krijg je 50% van het verschil en komt je netto-inkomen dus op € 1500. Het minimum-inkomen in dit voorbeeld is € 1000 per maand: als je helemaal niets weet te verdienen krijg je van de belastingdienst 50% maal € 2000 uitbetaald.

Hee, maar dat is interessant. Want als je dus niets doet, krijg je 50% van 2.000 euro  = 1.000  euro in dit voorbeeld. Dat is dus een… basisinkomen!

Zoals Ronald ook tot de conclusie komt: het is maar hoe je het verhaal vertelt. Blijkbaar voelt men veel voor een negatieve inkomstenbelasting. Dat bekt veel beter. Maar in de praktijk is het dus hetzelfde.

Je zou kunnen stellen dat het enige verschil is dat je het basisinkomen kwijt bent als je teveel gaat verdienen. Dan betaal je enkel nog belasting. Dat klopt. Alleen kan je natuurlijk het systeem (op basis van de percentages) precies zo inrichten dat je altijd hetzelfde over blijft houden. Een nadeel hiervan is dat het systeem iets meer administratieve lasten met zich mee zal brengen. Je moet namelijk (eigenlijk maandelijks) je inkomen doorgeven aan de belastingdienst die al dan niet moet uitkeren. Terwijl bij een basisinkomen iedereen het geld krijgt, en je achteraf kan controleren hoeveel belasting iemand had moeten betalen (net als nu). Minder verschillen in uitbetaling zijn (veel) minder kosten.

Een tweede variant

Of moeten we een tweede variant nemen? Iets waarbij alleen werkenden een negatieve inkomstenbelasting hebben en niet werkenden dus nog gewoon een uitkering zoals die nu bestaan?

Dat heeft voor- en nadelen:

  • Je kan niet zomaar lui achterover zitten;
  • Je kan niet zomaar mantelzorg bieden, want dan zit je lui achterover;
  • Er blijft een noodzaak voor verschillende regels voor verschillende groepen;
  • Er blijft een noodzaak voor controle, met alle kosten van dien;
  • Er blijft een potentieel gat tussen niets doen en werken.

Vooral dat potentiële gat is nu een groot probleem. Het is vaak lucratiever om niets te doen dan om te gaan werken. Niet alleen in Nederland, ook in de VS. Onderstaande grafiek komt uit de Huffington Post.

wage-benefits-cliff

Een alleenstaande moeder moet dus ridicuul veel verdienen (dit is overigens per staat verschillend, dit is Penssylvania) om er iets aan over te houden.

Een negatieve inkomstenbelasting zonder het afschaffen van de andere regelingen is dus zinloos. Het enige dat dat tot gevolg zal hebben is dat het minimumloon afgeschaft wordt en niemand zich daar druk over maakt, omdat de staat het compenseert. Het zal dus leiden tot een groter deel van de winsten naar het bedrijfsleven, hun aandeelhouders en de 1%. 

Een derde variant

Je krijgt alleen een negatieve inkomstenbelasting als je werk hebt en anders is er niets. Geen sociaal vangnet voor de mensen die kunnen werken. Laten we een uitzondering dus maken voor de gepensioneerden en de gehandicapten.

Verder moeten we dus dan naar 100% werk. Dat klinkt me in de oren als Russisch communisme. Dat was niet zo’n heel geslaagd experiment volgens mij.

Of we moeten dus de definitie van werk vervangen. Mantelzorg is nu geen werk. Een vreemde voor je moeder of kind laten zorgen wel. Maar waar trekken we die grens dan? Visser is een beroep, vissen ook? Wielrenner is een beroep, fietsen ook?

Het lijkt me ook geen haalbare kaart.

Conclusie

Ik denk dat de theorie van de negatieve inkomstenbelasting een geweldige is. Het is net het basisinkomen, maar blijkbaar zo geframed dat het ineens acceptabel is!

Bij het basisinkomen heeft iedereen een minimum en betaal je een belasting over elke euro die je meer verdient door werk. Het enige verschil is dat bij de negatieve inkomstenbelasting per definitie een vlaktax hoort volgens mij en ik bij een basisinkomen eerder een progressieve belasting zou willen zien (25% over de eerste X euro en 50% boven 10.000 per maand of zo).

Bas van de Haterd is auteur, (internationaal) spreker en adviseur over de invloed van technologie op werk. Hij kijkt zowel naar het werk dat mensen nog gaan doen, de manier waarop we dit werk organiseren als de manier waarop we mensen voor dit werk aantrekken en motiveren. Hij schreef hierover o.a. boeken als 'Talent Acquisition Excellence', '10 banen die verdwijn & 10 banen die verschijnen', de maatschappelijke impact van de zelfrijdende auto en (R)evolutie van Werk. Ook organiseert hij jaarlijks het Digitaal-Werven event. Bekijk alle berichten van Bas van de Haterd

7 reacties op dit bericht

  1. Het nadeel van de negatieve inkomstenbelasting is dat het in principe maar uitbetaald wordt als ge al lange tijd met geen of te laag inkomen zit. Dit hangt natuurlijk af van de belastingberekening (einde belastbaar jaar) en de snelheid van verrekening en eventuele terugbetaling. Dit kan eenvoudig opgevangen worden door te werken met een voorschot. Het blijft een negatieve inkomstenbelasting maar iedereen ontvangt een voorschot op de belastingverekening. In de Engelse tekesten vind ge dat terug als “prebate” , het tegenstelde van “rebate”. Zo heef tbv het Fairtax wetsontwerp in de US een “tax prebate” (vooraf terugbetaling). als de inkomsten te hoog zijn moet er terugbetaald en bijbetaald worden natuurlijk.

    • Klopt. De vraag is natuurlijk ook hoe je het berekend. Is het per jaar of per maand bijvoorbeeld. Nu betalen en berekenen we belasting per jaar, maar dat is niet in steen gebeiteld. Waarom zou het niet per maand kunnen? Of per decennium?

      • Elke modaliteit heeft zo zijn eigen gevolgen en die zijn niet direct voor de hand liggend. Bij het basisinkomen weten we uit onderzoek (Goldsmith) van het Alaska dividend, dat per jaar wordt uitbetaald, dat dit voornamelijk besteed wordt aan duurzame goederen die een relatief groot bedrag vragen. Daarentegen wordt een maandelijks basisinkomen meer uitgegeven aan dagelijkse benodigdheden. Natuurlijk kunnen we dat niet zo maar veralgemenen naar alle situaties, een basisinkomen in het armste dorp van Namibie zal anders besteed worden dan in het rijkste dorp van Belgie. Maar een maandelijkse belastingberekening kan inderdaad een totaal ander jaar resultaat zal geven bv voor mensen met sterk wisselend inkomen.

  2. In de uitvoering lijkt negatieve inkomstenbelasting me hopeloos. Doordat de te betelen (of de te onvangen) belasting pas ruim na verloop van het jaar definitief wordt vastgesteld, onstaat veel gedoe. Dat wordt waarschijnlijk alleen maar erger als je met voorschotten gaat werken.
    Laten we het basisinkomen alstublieft vooraf betalen en de belastingdienst daar geen hoofdrol in geven!

    • Ik denk dat je gelijk hebt Reyer, maar velen vinden het ‘eerlijker’. Uiteindelijk komt het denk ik redelijk op hetzelfde neer, met dus het verschil dat je niets meer krijgt boven een bepaald bedrag (maar uiteindelijk dus net zoveel netto overhoudt aangezien je minder belasting betaald). Alleen met meer administratieve rompslomp. En toch voelt het voor velen beter.