"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Politiek en zelfstandig ondernemers. Twee werelden, twee waarheden.

Column van Josien van Breda (FNV Zelfstandigen) over kloof tussen zelfstandig ondernemers en het wereldje van politiek en polder.

Afgelopen weekend zijn de eerste berichten over het langverwachte Interdepartementaal Beleidsonderzoek naar de positie van zelfstandig ondernemers (IBO ZZP) op de arbeidsmarkt en het effect van de groeiende groep zzp’ers op ons sociaal stelsel bekendgemaakt. Ik heb de afgelopen maanden veel verschillende dialoogtafels, discussiesessies en andere bijeenkomsten bijgewoond in de aanloop naar het IBO. Wat me steeds weer opviel, was de kloof tussen zelfstandig ondernemers en “mijn” wereldje. Het wereldje van politiek en polder.

In ‘het wereldje’ gaat het vooral over schijnconstructies en de problemen die er zijn met zzp’ers. Dat er problemen zijn is evident. Voor betrokkenen is dat zeer vervelend en dus moet er iets aan worden gedaan. Zo snel mogelijk.

Ruimte voor ondernemen

In de wereld van werken, geld verdienen en nieuwe opdrachten binnenhalen, wordt gefronst als ik over de problemen begin: “Hoezo, ik merk er niets van?”, “Ik ken geen schijnzelfstandigen”, “Ik heb gewoon een VAR en ben lekker aan het werk! Toch?“. In de echte wereld gaat het vooral over de gewone alledaagse dingen en zo moet het ook zijn: ruimte om te ondernemen. Lastiger wordt het als de twee verschillende werelden elkaar raken. Bijvoorbeeld doordat het kabinet besluit om de VAR te laten verdwijnen. Of doordat geopperd  wordt om de zelfstandigenaftrek af te schaffen. Of er een luide roep klinkt om een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle zzp’ers.

Het wereldje redeneert dat deze maatregelen nodig zijn om schijnconstructies te bestrijden. Dat de zelfstandigenaftrek moet verdwijnen omdat het een aanzuigende werking heeft aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Dat de VAR in de weg zit, omdat door de vrijwarende werking malafide opdrachtgevers niet aangepakt kunnen worden. Dat als iedereen een verplichte AOV heeft, uitholling van het sociale stelsel wordt voorkomen. Of: dat zzp’ers daardoor duurder worden en er meer mensen een arbeidsovereenkomst krijgen.

Maar het overgrote deel van de zp’ers denkt: hier zit ik helemaal niet op te wachten!  De VAR werkt prima voor mij. Ik ben mans genoeg om zelf iets te regelen voor het risico op arbeidsongeschiktheid, als ik dat nodig vind. De zelfstandigenaftrek stelt mij in staat mijn ondernemersrisico te dekken en mijn AOW en pensioen te regelen.

Twee werelden. Alle twee waar.

Als belangenbehartiger van zp’ers en als gesprekspartner in polder en politiek kan ik alleen maar concluderen dat beide werelden gelijk hebben. De grote groep zp’ers is gewoon lekker aan het werk. Sterker nog: velen ervaren dat er na een fors aantal magere jaren eindelijk weer beweging in de markt komt. Tegelijkertijd kunnen we de problemen die in specifieke sectoren en voor specifieke groepen zelfstandigen zijn ontstaan, niet ontkennen of bagatelliseren. Daarom pleit ik voor een helder onderscheid tussen de korte en de lange termijn.

Voor de korte termijn, moeten de problemen die er zijn aangepakt worden, binnen de huidige regels en kaders. Dit gaat niet met generieke maatregelen, zoals afschaffen van de zelfstandigenaftrek. Maar wel met gerichte handhaving in probleemsectoren; in die zin is het goed dat de vrijwarende werking van de VAR verdwijnt, zodat de belastingdienst malafide opdrachtgevers kan aanpakken. Met een aanpak die een einde maakt aan ongewenste schijnconstructies, maar die al die zp’ers die gewoon lekker aan het werk zijn de ruimte geeft.

Integrale visie arbeidsmarkt hard nodig.

Daarnaast moet er een brede discussie gevoerd worden over hoe de arbeidsmarkt er op de lange termijn uit zou moeten zijn. Een arbeidsmarkt waar de individuele werkende de norm is, met een nieuwe balans tussen werkenden en werk- (opdracht-)gevers, en met meer maatwerk ten aanzien van sociale voorzieningen. Vele belangenorganisaties hebben daar een mening over – maar het is primair aan de politiek om alle belangen af te wegen en de stip op de horizon te formuleren.

Ik hoop dat het kabinet de moed heeft om dit te doen. Gebeurt dit niet, dan komen we niet verder dan een groot uitruilspel. Dan prevaleren de individuele belangen en de korte termijn, de kiezers en de ledenaantallen – en komen we niet verder dan symptoombestrijding. En zoals het werkt bij medicijnen: ieder medicijn heeft bijwerkingen en om die bijwerkingen te bestrijden, moet je nog meer medicijnen innemen.

Nee, wat we nodig hebben is een samenhangende en integrale visie over de arbeidsmarkt en het sociaal stelsel. Een visie waarmee we weer decennia vooruit kunnen – een visie, die recht doet aan werken in de 21e eeuw. Alleen dan bereiken we een duurzame balans – waarin de echte wereld en ‘het wereldje’ elkaar weer begrijpen.

Laten we het kabinet veel moed toewensen!

Josien van Breda is voorzitter van I-ZO Nederland, dé vertegenwoordiger van zzp-intermediairs Daarnaast is ze onder andere arbeidsmarkt adviseur en voorzitter van Stichting Fairwork. Tot eind 2017 was zij directeur van FNV Zelfstandigen en Raadslid (plv) van de SER. Bekijk alle berichten van Josien van Breda-Hoekstra