Geduld Kamerleden omtrent Wet DBA raakt op.

Hij is nog maar twee maanden oud, maar de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) gaat nu al voor het record ‘meeste gestelde Kamervragen over een nieuwe wet’. Zowel Steven van Weyenberg (D66) als Erik Ziengs (VVD) hebben weer een reeks nieuwe vragen toegevoegd aan een al lange reeks van vragen. Het zijn niet de minste vragen.

Ze maken duidelijk dat het geduld op begint te raken en de zorgen omtrent zowel de effecten als de uitvoerbaarheid van de wet onder Tweede Kamerleden toenemen. Het brengt Ziengs er zelfs toe de Staatssecretaris te vragen of het wel verstandig is om de Wet DBA “in de huidige vorm gehandhaafd moet worden”.

Mooi weer

De Staatssecretaris en zijn Belastingdienst spelen mooi weer. De regels zijn niet veranderd, opdrachtgevers dit al niet met schijnzelfstandigen werkten kunnen nog steeds zelfstandigen blijven inhuren, pluk simpelweg een modelovereenkomst van het web en klaar is kees.

De Belastingdienst loopt de benen uit het lijf naar verschillende voorlichtingsbijeenkomsten. Probleem is dat veel van die voorlichting op zelfstandigen is gericht. En die bepalen niet of opdrachtgevers nu wel of niet zelfstandigen blijven inhuren. Terecht vraagt Ziengs dan ook of de Belastingdienst voor 1 augustus een brief aan opdrachtgevers wil sturen.

Mist

Opdrachtgevers – en hun intermediairs – hebben onder de Wet DBA meer verantwoordelijkheid gekregen. Meer risico’s betekent al snel dat je als organisatie dat risico in beeld wil hebben. En zo veel mogelijk contractueel wil afdekken.  Om dat te doen hebben opdrachtgevers duidelijke kaders van de belastingdienst nodig. En daar wringt nu net de schoen.

“Hoe kan de Belastingdienst controleren of de modelovereenkomst wordt nageleefd, als de modelovereenkomst veel vrijheidsgraden kent? Hoe kunnen opdrachtgevers en opdrachtnemers vooraf zekerheid ontlenen aan een niet strikt geformuleerde modelovereenkomst, zoals de algemene modelovereenkomst geen werkgeversgezag?” zo vraagt Van Weyenberg zich af. Deze algemene modelovereenkomst is voor veel (zeker grote) opdrachtgevers en intermediairs veel te vrijblijvend. Maar duidelijk is ook dat hoe specifieker ingediende modelovereenkomsten zijn, hoe starder de Belastingdienst is in het goedkeuren daarvan. Brancheorganisatie Bovib beklaagt zich bijvoorbeeld over het feit dat de Belastingdienst hun overeenkomst te gedetailleerd vindt.

Neem het punt over de opdrachtduur. In een modelovereenkomst voor intermediairs staat dat een opdracht ‘niet langer dan gebruikelijk’ mag duren. Dat is onwerkbaar wanneer je wilt weten waar je aan toe bent. Maar de Belastingdienst weigert vooralsnog overeenkomsten, bijvoorbeeld van de Bovib, waarin die tijdsbepaling expliciet wordt gemaakt.

Het brengt Ziengs tot de terechte opmerking “wij ontvangen berichten van ondernemers die stellen dat de Belastingdienst een starre houding aanneemt en bewust of onbewust geen duidelijkheid verschaft uit angst voor precedenten”. Wiebes zal in zijn antwoorden wel stellen dat hij zich ‘niet herkent in dat beeld’.

Toch kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat de Belastingdienst bewust mist creëert. Om op manier zo veel mogelijk speelruimte te hebben bij latere controles. Of vanwege een onuitgesproken agenda om het aantal zelfstandigen zo veel mogelijk terug te dringen. Iedereen in loondienst is wel zo overzichtelijk en het scheelt een boel zelfstandigenaftrek.

De Belastingdienst ontmoedigt het gebruik van de ‘vrije vervanging’-optie, zeker bij hoger opgeleide professionals (‘is niet realistisch’). Maar het wil niet echt expliciet maken wat nu wel en geen gezag is (‘we moeten de omstandigheden altijd in zijn geheel bekijken’).

Ook krijgen we geen expliciete uitspraak over waar nu precies het risico ligt in de driehoek “opdrachtgever-intermediair-zelfstandige” bij de “tussenkomstvariant”. Dat terwijl heel veel opdrachtgevers juist met die intermediairs werken. Mei Li Vos (PvdA) werd met een kluitje in het riet gestuurd met antwoorden op haar Kamervragen over de vraag of intermediairs nu wel of niet het risico kunnen overnemen en ook eerdere antwoorden op vragen van Norbert Klein waren verre van helder.

Het is in het kader van die mist tot slot ook merkwaardig dat nieuwe, goedgekeurde modelovereenkomsten niet gepubliceerd worden op de website van de Belastingdienst, ondanks toezeggingen van Wiebes daarover in de Eerste Kamer.

Donkere wolken boven de markt

Een verdere onduidelijkheid is de manier en termijn van controleren. “Hoe kan de Belastingdienst drie, vier of vijf jaar na dato controleren of er sprake is geweest van niet nakomen van de modelovereenkomst? Kan het niet naleven van een modelovereenkomst in een bepaald jaar ertoe leiden dat er ook naheffingen worden opgelegd van eerdere jaren?” zo vraagt Van Weyenberg. Ook tamelijk wezenlijke vragen als je als goedwillende opdrachtgever wil weten waar je aan toe bent.

De vragen komen niet zo maar uit de lucht vallen. Al is er nog nog niet direct zicht op de gehele omvang, zichtbaar wordt wel dat opdrachtgevers terughoudender zijn met het inhuren van zelfstandigen. Vooral omdat voor hen onduidelijk is waar nu precies de risico’s liggen. Zo pakken dondere wolken zich boven de markt voor zelfstandigen.

Overheid als het zonnetje achter de wolken?

Overheid als het zonnetje achter de wolken?

Wat zou het fijn zijn wanneer de overheid, ook als grootste opdrachtgever van het land, zelf het voorbeeld geeft. Maak eens duidelijk met welke modelovereenkomst overheden zelf gaan werken. En welke interne beleidsregels gaat de overheid zelf hanteren om door te kunnen gaan met het inhuren van zelfstandigen? Komt er wel of geen vrije vervanging? Wel of geen inzet van zelfstandigen op tijdelijke functies? Welke instructies krijgen afdelingsmanagers zodat ze geen gezag uitoefenen op ingehuurde zelfstandigen? En welke risico’s worden wel en niet belegd bij intermediairs?

En als dat dan nog niet kan voor de hele overheid, dan kan de Belastingdienst misschien zelf aangeven hoe zij doorgaat met de ongeveer 100 zzp’ers die ze rechtstreeks inhuren en een veelvoud daarvan dat via bureaus wordt ingehuurd.

Een dergelijk voorbeeldgedrag zou veel duidelijk maken voor andere opdrachtgevers.

Blikseminslag bij  de Belastingdienst

Hoeveel modelovereenkomsten zijn er eigenlijk in behandeling vraagt Van Weyenberg zich bezorgd af. Een stuk of 2.000 hoor ik uit de markt. Inclusief het feit dat die overeenkomsten afgehandeld worden door een ingehuurd team van experts omdat men het werk niet aan kan (sic).

Al die modelovereenkomsten die getoetst moeten worden, als die overeenkomsten ook nog langs een expertcommissie moeten.  500.000 zzp’ers met duizenden verschillende overeenkomsten gaan controleren. Tegen elke uitspraak wordt straks bezwaar gemaakt bij rechters die elke zaak apart moeten toetsen met een gebrek aan heldere kaders. Het werkt als zand in de moter van de Belastingdienst die zo hopeloos vastloopt.

Zo slaat het gebrek aan regie over het implementatiesproces van de Wet DBA straks als een bliksem in.